نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهدی جودی ¹
• اصغر مهربان ²

¹ گروه علوم گیاهی و گیاهان داروئی، دانشکده کشاورزی مشگین شهر، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

² استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف مطالعه توان ذخیره­سازی و انتقال مجدد در میانگره‌های ساقه ارقام مختلف جو دیم رشد یافته در مناطق با آب‌وهوای متفاوت اجرا شد.
روش پژوهش: تعداد هشت رقم جو (چهار رقم جو دوردیفه شامل خرم، فردان، آرتان، قافلان و چهار رقم جو شش ردیفه شامل برزین، اکسین، جلگه، مهتاب) به‌صورت دیم در شهرستان مشگین‌شهر (منطقه مدیترانه‌ای با زمستان سرد) و جعفرآباد مغان (منطقه نیمه حاره­ای با زمستان نیمه­سرد) در سال زراعی 1403-1402 کاشته شدند. تجمع و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی در سطح میانگره‌های ساقه (پدانکل، پنالتی­میت و میانگره‌های زیرین) به‌صورت وزنی اندازه­گیری شد.
یافته‌­ها: مناطق موردآزمایش از نظر آب‌وهوا متفاوت بودند. در شرایط مشگین‌شهر، بالابودن مقدار بارش و پایین‌بودن میانگین دما باعث طولانی­ترشدن فصل رشد در قیاس با شرایط مغان شد. طول میانگره‌های بالایی (پدانکل و پنالتی­میت) در شرایط مشگین‌شهر بیش‌تر از مغان بود. در مقابل، میانگره‌های زیرین در شرایط مغان نسبت بیش‌تری از طول ساقه را تشکیل دادند. حداکثر وزن پدانکل، پنالتی­میت و میانگره‌های زیرین در شرایط مشگین‌شهر به‌ترتیب در 18، 18 و 15 روز بعد از گرده‌افشانی و در شرایط مغان به‌ترتیب در چهار، چهار و چهار روز بعد از گرده‌افشانی به‌دست آمد. حداکثر وزن میانگره‌ها (تجمع مواد فتوسنتزی)، مقدار انتقال مجدد ذخایر و مقدار عملکرد دانه در ساقه در شرایط مشگین‌شهر بیش‌تر از مغان بود. اثر متقابل رقم در مکان عموماً برای حداکثر وزن و حداکثر وزن مخصوص میانگره‌ها و ساقه معنی­دار نبود. باوجود این‌که مقدار این صفات با تغییر مکان تغییر کرد، اما رتبه ارقام برای این متغیرها تقریبا ثابت ماند. در شرایط مشگین‌شهر و مغان، بیش‌ترین مقدار وزن و وزن مخصوص میانگره‌ها در ارقام برزین و جلگه مشاهده شد.  اثر متقابل رقم در مکان برای انتقال مجدد از میانگره‌ها و ساقه معنی­دار بود. تغییر مکان از یک طرف باعث تغییر در مقدار صفات و از طرف دیگر باعث تغییر در رتبه ارقام برای این صفات شد. ارقام جلگه و برزین در آزمایش مشگین‌شهر و ارقام برزین و اکسین در آزمایش مغان بالاترین مقدار انتقال مجدد تجمعی را داشتند.
نتیجه‌­گیری: در هر دو مکان موردآزمایش، مقدار ذخیره­سازی و انتقال مجدد در میانگره‌های زیرین ساقه بیش‌تر بود. میانگره‌های زیرین دارای طول، وزن و وزن مخصوص بالا می­توانند در اول فصل بهار مقادیر مناسبی از مواد فتوسنتزی را ذخیره کرده و در انتهای فصل رشد فعالانه آن را به دانه‌ها انتقال دهند.

کلیدواژه‌ها

• تجمع
• میانگره‌های زیرین
• پدانکل
• جو دیم
• انتقال مجدد

عنوان مقاله [English]

Dynamics of photoassimilates in the stem internodes of rainfed barley cultivars grown under regions with different climate

نویسندگان [English]

• Mehdi Joudi ¹
• Asghar Mehraban ²

¹ Department of Plant Science and Medicinal Herbs, Meshgin-Shahr Faculty of Agriculture- University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

² Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran.

چکیده [English]

Objective: This research aimed to investigate the potential of photoassimilate accumulation and remobilization in the stem internodes of rainfed barley cultivars grown in regions with contrasting climates.
Method: Eight barley cultivars (four two-rowed and four six-rowed) were cultivated under rainfed conditions in Meshginshahr (Mediterranean region with cold winters) and Jafarabad-Moghan (semi-tropical region with semi-cold winters) during the 2023–2024 growing season. Photoassimilate accumulation and remobilization were assessed in the stem internodes (peduncle, penultimate, and lower internodes) by measuring changes in dry weight.
Results: The two experimental sites exhibited distinct climatic conditions. Meshginshahr experienced higher precipitation and lower average temperatures, resulting in a longer growing season compared to Moghan. Internode length varied: the upper internodes (peduncle and penultimate) were longer in Meshginshahr, while the lower internodes contributed a higher proportion to total stem length in Moghan. The maximum dry weights of the peduncle, penultimate, and lower internodes in Meshginshahr were observed at 18, 18, and 15 days after anthesis, respectively; in Moghan, these maxima occurred at 4, 4, and 4 days after anthesis. Internodes in Meshginshahr accumulated greater amounts of photoassimilates, exhibited higher remobilization of reserves, and supported higher grain yields per stem than those in Moghan. Significant variability was observed among cultivars across morphologic, physiological, and agronomic traits. Generally, cultivar× location interactions were non-significant for maximum internode weight and specific weight, indicating consistent cultivar rankings across sites despite trait variations. Notably, Barzin and Jolgeh exhibited the highest internode weights and specific weights in Meshginshahr and Moghan, respectively. However, complex interactions were observed for internode and stem remobilization, with location influencing both trait values and cultivar rankings. Jolgeh and Barzin in Meshginshahr, and Barzin and Oxin in Moghan, demonstrated the highest cumulative remobilization.
Conclusions: In both regions, lower internodes showed the greatest potential for accumulation and remobilization of photoassimilates. To maximize dry matter accumulation early in the season and facilitate effective remobilization toward grain filling, these internodes should ideally possess appropriate length, weight, and specific weight. These findings suggest that selecting cultivars with optimal lower internode traits could improve yield potential in rainfed barley cultivation under variable climatic conditions

کلیدواژه‌ها [English]

• Accumulation
• Lower internodes
• Peduncle
• Rainfed barley
• Remobilization