نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهدی جودی ¹
• اصغر مهربان ²

¹ گروه علوم گیاهی و گیاهان داروئی، دانشکده کشاورزی مشگین شهر، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

² استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف مطالعه توان ذخیره‌سازی و انتقال مجدد در میانگره‌های ساقه ارقام مختلف جو دیم رشد یافته در مناطق با آب و هوای متفاوت اجرا شد.

روش پژوهش: تعداد 8 رقم جو (4 رقم جو دوردیفه و 4 رقم جو شش ردیفه) به صورت دیم در شهرستان مشگین‌شهر (منطقه مدیترانه‌ای با زمستان سرد) و جعفرآباد مغان (منطقه نیمه حاره‌ای با زمستان نیمه‌سرد) در سال زراعی 1430-1402 کاشته شدند. تجمع و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی در سطح میانگره‌های ساقه (پدانکل، پنالتی‌میت و میانگره‌های زیرین) به صورت وزنی اندازه‌گیری شد.

یافته‌ها: مناطق مورد آزمایش از نظر آب و هوا متفاوت بودند. در شرایط مشگین‌شهر، بالا بودن مقدار بارش و پایین بودن میانگین دما باعث طولانی‌تر شدن فصل رشد در قیاس با شرایط مغان شد. طول میانگره‌های بالایی (پدانکل و پنالتی‌میت) در شرایط مشگین‌شهر بیشتر از مغان بود. در مقابل، میانگره‌های زیرین در شرایط مغان نسبت بیشتری از طول ساقه را تشکیل دادند. حداکثر وزن پدانکل، پنالتی‌میت و میانگره‌های زیرین در شرایط مشگین‌شهر به ترتیب در 18، 18 و 15 روز بعد از گرده‌افشانی و در شرایط مغان به ترتیب در 4، 4 و 4 روز بعد از گرده‌افشانی بدست آمد. حداکثر وزن میانگره‌ها (تجمع مواد فتوسنتزی)، مقدار انتقال مجدد ذخایر و مقدار عملکرد دانه در ساقه در شرایط مشگین شهر بیشتر از مغان بود. ارقام از نظر صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و زراعی تفاوت معنی‌داری داشتند. اثر متقابل رقم در مکان عموما برای حداکثر وزن و حداکثر وزن مخصوص میانگره‌ها و ساقه معنی‌دار نبود. علیرغم اینکه مقدار این صفات با تغییر مکان تغییر کرد، ولی رتبه ارقام برای این متغیرها تقریبا ثابت ماند. در شرایط مشگین‌شهر و مغان، بیشترین مقدار وزن و وزن مخصوص میانگره‌ها در ارقام برزین و جلگه مشاهده شد. اثر متقابل رقم در مکان برای انتقال مجدد از میانگره‌ها و ساقه معنی‌دار بود. تغییر مکان از یک طرف باعث تغییر در مقدار صفات و از طرف دیگر باعث تغییر در رتبه ارقام برای این صفات شد. ارقام جلگه و برزین در آزمایش مشگین‌شهر و ارقام برزین و اکسین در آزمایش مغان بالاترین مقدار انتقال مجدد تجمعی را داشتند.

نتیجه‌گیری: در هر دو مکان مورد آزمایش، مقدار ذخیره‌سازی و انتقال مجدد در میانگره‌های زیرین ساقه بیشتر بود. بنابراین میانگره‌های زیرین باید دارای طول، وزن و وزن مخصوص بالایی باشند تا بتوانند در اول فصل بهار مقادیر مناسبی از مواد فتوسنتزی را ذخیره کرده و در انتهای فصل رشد فعالانه آن را به دانه ها انتقال دهند

کلیدواژه‌ها

• انتقال مجدد
• جو دیم
• منطقه مدیترانه‌ای و نیمه حاره‌ای
• میانگره‌های زیرین

عنوان مقاله [English]

Dynamics of photoassimilates in the stem internodes of rainfed barley cultivars grown under regions with different climate

نویسندگان [English]

• Mehdi Joudi ¹
• Asghar Mehraban ²

¹ Department of Plant Science and Medicinal Herbs, Meshgin-Shahr Faculty of Agriculture- University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

² Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran.

چکیده [English]

Objective: This research was carried out to study the potential of photoassimilates accumulation and remobilization in the stem internodes of rainfed barley cultivars grown under regions with different climates.

Methods: Eight barley cultivars (four two-rowed and four six-rowed cultivars) were cultivated under rainfed conditions in Meshginshahr (Mediterranean region with cold winter) and Jafarabad-Moghan (semi-tropical region with semi-cold winter) during 2023-2024 growing season. Photoasimilate accumulation and remobilization were measured in the stem internodes (peduncle, penultimate, and lower internodes) based on dry weight changes.

Results: Experimental sites were different in terms of climate. At Meshginshahr site, the high amount of precipitation and the low average temperature caused the growing season to be longer compared to Moghan site. The length of upper internodes (peduncle and penultimate) was higher in Meshginshahr than Moghan. On the other hand, the lower internodes formed a higher proportion of the stem length at Moghan region. The maximum weight of peduncle, penultimate and lower internodes was attained in Meshginshahr condition at 18, 18 and 15 days after anthesis, and in Moghan region at 4, 4 and 4 days after anthesis, respectively. The maximum weight of internodes (accumulated photoassimilates), the amount of reserves remobilization as well as the amount of grain yield per stem were higher in Meshginshahr than Moghan. Large variations were found for morphologic, physiologic, and agronomic traits among tested cultivars. In general, cultivar × location interaction was not significant for maximum weight and maximum specific weight of internodes and stem. Althought the values of these traits varied with location, the rank of cultivars for these variables remaned nealy unchanged. The highest values of internode’s weight and specific weight belonged to Barzin and Jolgeh cultivars at Meshginshhar and Moghan regions. Cultivar × location interaction was significant for internodes and stem’s remobilization. The change of location, on the one hand, altered the values of these traits and, on the other hand, changed the ranking of cultivars for them. Jolgeh and Barzin at Meshginshahr and Barzin and Oxin at Moghan region showed the highest values of internode’s cumulative remobilization.

Conclusion: In the current study, the amount of accumulation and remobilization was highest in the lower internodes under both Meshginshar and Moghan regions. Therefore, in order to reach their potential for accumulating the dry matter at the beginning of spring as well as to be a major source of dry matter remobilization at the end of growing season, the lower internodes are expected to have appropriate lengths, weights and specific weights.

کلیدواژه‌ها [English]

• Lower internodes
• Mediterranean and subtropical regions
• Rainfed barley
• Remobilization