به زراعی کشاورزی

تأثیر سطوح مختلف آبیاری بر فنولوژی، عملکرد دانه و اجزای آن و برخی خصوصیات فیزیولوژیک هیبریدهای مختلف ذرت (Zea mays L.) تحت شرایط آب‌وهوایی کرمانشاه

پریسا کرمی؛ فرزاد مندنی؛ روژین قبادی

دوره 27، شماره 1 ، اسفند 1403، صفحه 1-18

https://doi.org/10.22059/jci.2025.368420.2866

چکیده

هدف: تنش کم‌آبی را می‌توان یکی از مهم‌ترین تنش‌های غیر زیستی دانست و به‌دلیل تأثیر فراوان آن بر عملکرد گیاهان مختلف، بخش زیادی از برنامه‌ریزی‌های کشاورزی به آن مربوط می‌شود. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی اثرات سطوح آبیاری بر برخی از صفات اکولوژیکی و عملکرد دانه برخی از هیبریدهای رایج ذرت در مناطق کرمانشاه بود.روش پژوهش: برای ... بیشتر هدف: تنش کم‌آبی را می‌توان یکی از مهم‌ترین تنش‌های غیر زیستی دانست و به‌دلیل تأثیر فراوان آن بر عملکرد گیاهان مختلف، بخش زیادی از برنامه‌ریزی‌های کشاورزی به آن مربوط می‌شود. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی اثرات سطوح آبیاری بر برخی از صفات اکولوژیکی و عملکرد دانه برخی از هیبریدهای رایج ذرت در مناطق کرمانشاه بود.روش پژوهش: برای تعیین اثر آبیاری بر ویژگی‌های بوم‌شناختی فیزیولوژیک ذرت دانه‌ای آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خردشده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی طی سال زراعی 97-1396 اجرا شد. عامل اصلی سطوح آبیاری (تأمین 130، 100 و 70 درصد نیاز آبی) و عامل فرعی هیبریدهای ذرت (SC704, Simon, BC678) بودند. صفات مورد ارزیابی مراحل نموی، عملکرد و اجزای عملکرد و کارایی مصرف آب بودند.یافته‌ها: نتایج نشان داد در تیمار 70 درصد نیاز آبی طول مراحل نموی کاهش یافت، اما واکنش مراحل نموی در بین هیبریدها متفاوت بود. بیش‌ترین ماده خشک کل (96/16 تن در هکتار) و دانه (43/7 تن در هکتار) در تیمار 130 درصد نیاز آبی مشاهده‌شده که با کاهش 30 و 70 درصد حجم آب تولید ماده خشک به‌ترتیب 0/18 و 1/28 درصد و تولید دانه به‌ترتیب 5/15 و 8/39 درصد کاهش یافت. ماده خشک کل تولیدشده توسط هیبریدهای SC704 و Simon در واکنش به سطوح آبیاری معنی‌داری نبود ولی بیش‌تر از هیبرید BC678 بود و عملکرد دانه هیبرید Simon بیش‌تر از هیبریدهای دیگر بود. بیش‌ترین و کم‌ترین کارایی مصرف آب عملکرد دانه به‌ترتیب مربوط به هیبرید Simon با میانگین 83/0گرم بر میلی‌متر و هیبرید BC678 با میانگین 66/0 گرم بر میلی‌متر بود. هیبرید Simon از عملکرد دانه و کارایی مصرف آب بالاتری برخوردار بود و سطوح آبیاری تأثیر معنی‌داری بر کارایی مصرف آب نداشت.نتیجه‌گیری: در مجموع نتایج نشان داد که هیبرید Simon عملکرد دانه و کارایی مصرف آب بالاتری داشت. سطوح آبیاری تأثیری بر راندمان مصرف آب نداشت که نشان می‌دهد پاسخ این صفت به سطوح آبیاری یکسان بوده که میتواند در استفاده بهینه و صرفهجویی در مصرف آب بسیار مهم باشد. بنابراین با توجه به نتایج این پژوهش، کشت هیبرید Simon در شرایط آبیاری بهینه برای شرایط اقلیمی منطقه کرمانشاه توصیه میشود.

ارزیابی اثر سیستم تلفیقی مدیریت کود آلی بر خصوصیات کیفی علوفه ذرت و شاخصهای فیزیکوشیمیایی خاک

حسنعلی پوراسماعیل؛ مهدی دهمرده؛ احمد قنبری

دوره 27، شماره 1 ، اسفند 1403، صفحه 19-40

https://doi.org/10.22059/jci.2025.376610.2883

چکیده

هدف: به‌منظور ارزیابی اثر سیستم تلفیقی مدیریت کود آلی بر صفات کیفی ذرت، خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک و محیط در دو مرحله رشد، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل انجام شد.روش پژوهش: این آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عامل اول شامل سطوح مختلف سیستم تلفیقی مدیریت کود آلی در ده ... بیشتر هدف: به‌منظور ارزیابی اثر سیستم تلفیقی مدیریت کود آلی بر صفات کیفی ذرت، خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک و محیط در دو مرحله رشد، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل انجام شد.روش پژوهش: این آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عامل اول شامل سطوح مختلف سیستم تلفیقی مدیریت کود آلی در ده سطح (عدم کوددهی، 30 درصد بقایای گندم، 60 درصد بقایای گندم، 90 درصد بقایای گندم، 30 درصد ورمی‌کمپوست، 60 درصد ورمی‌کمپوست، 100 درصد ورمی‌کمپوست، 10 درصد ورمی‌کمپوست+ 90 درصد بقایای گندم، 40 درصد ورمی‌کمپوست+ 60 درصد بقایای گندم و 70 درصد ورمی‌کمپوست+ 30 درصد بقایای گندم) و عامل دوم مرحله برداشت در دو سطح (شیری و خمیری) بودند. در این مطالعه صفات در سه بخش شامل خصوصیات کیفی علوفه ذرت (درصد پروتئین، عملکرد پروتئین و هیدراتهای کربن محلول در آب)، خصوصیات اکولوژیکی محیط (درصد رطوبت حجمی، تشعشع فعال فتوسنتزی و دمای خاک) و خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک (هدایت الکتریکی، واکنش و تخلخل خاک) موردبررسی قرار گرفت.یافته‌ها: بیش‌ترین درصد پروتئین برگ (55/11 درصد) و عملکرد پروتئین (769 کیلوگرم در هکتار) مربوط به سیستم تلفیقی 70 درصد ورمی‌کمپوست+ 30 درصد بقایای گیاهی بود. هم‌چنین مرحله شیری از میزان پروتئین بیش‌تری نسبت به مرحله خمیری دانه برخوردار بود. بیش‌ترین درصد هیدراتهای کربن محلول در آب (22/16 درصد) در سیستم تلفیقی 70 درصد ورمی‌کمپوست+ 30 درصد بقایای گندم در مرحله برداشت خمیری مشاهده شد. درصد رطوبت حجمی خاک در مرحله برداشت شیری (84/13 درصد) بیش‌تر از مرحله خمیری بود و مقایسه بین سیستمهای کوددهی نشاندهنده افزایش درصد رطوبت حجمی خاک در سیستم تلفیقی 70 درصد ورمی‌کمپوست+ 30 درصد بقایای گندم (14/10 درصد) بود. هم‌چنین استفاده از ماده آلی در سیستم کشت موجب افزایش معنی‌دار میزان دمای خاک (98/38 درجه سانتیگراد) و کاهش معنی‌دار درصد تشعشع فعال فتوسنتزی (53/29 درصد) در مرحله برداشت شیری دانه ذرت شد. سیستم تلفیقی 70 درصد ورمی‌کمپوست+ 30 درصد بقایای گندم موجب کاهش معنی‌دار اسیدیته (97/7) و هدایت الکتریکی (18/2 دسیزیمنس بر متر) و افزایش تخلخل (46 درصد) خاک شد.نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج، سیستم تلفیقی 70 درصد ورمی‌کمپوست+ 30 درصد بقایای گیاهی در مقایسه با سایر سیستمهای کودی از برتری قابل‌توجهی برخوردار بود. هم‌چنین با توجه به اهمیت مرحله برداشت در قابلیت هضم و خوشخوراکی علوفه، مناسبترین زمان برداشت علوفه ذرت، مرحله شیری میباشد.

بررسی اثر نانوکلات آهن بر صفات کمی، کیفی و فیزیولوژیک سورگوم شیرین (Sorghum bicolor (L.) Moench) در شرایط کم‌آبیاری

سامان والیزاده؛ ماشاله دانشور؛ سجاد رحیمی مقدم؛ عباس المدرس

دوره 27، شماره 1 ، اسفند 1403، صفحه 41-55

https://doi.org/10.22059/jci.2025.367629.2865

چکیده

هدف: بررسی امکان افزایش عملکرد و کیفیت سورگوم شیرین (Sorghum bicolor (L.) Moench) با کاربرد نانوکلات در شرایط کم‌آبیاری می‌باشد.روش پژوهش: این آزمایش به‌صورت کرت‏های خردشده با سه تکرار و در دو سال‏ 97-1396 و 97-1398 انجام گردید. رژیم آبیاری در دو سطح 90 (آبیاری نرمال) و50 (کم‌آبیاری) درصد ظرفیت زراعی در کرت‌های اصلی و محلول‌پاشی کود نانوکلات آهن خضرا ... بیشتر هدف: بررسی امکان افزایش عملکرد و کیفیت سورگوم شیرین (Sorghum bicolor (L.) Moench) با کاربرد نانوکلات در شرایط کم‌آبیاری می‌باشد.روش پژوهش: این آزمایش به‌صورت کرت‏های خردشده با سه تکرار و در دو سال‏ 97-1396 و 97-1398 انجام گردید. رژیم آبیاری در دو سطح 90 (آبیاری نرمال) و50 (کم‌آبیاری) درصد ظرفیت زراعی در کرت‌های اصلی و محلول‌پاشی کود نانوکلات آهن خضرا در پنج سطح صفر، 2، 4، 6 و 8 در هزار در کرت‌های فرعی مقایسه گردید. در پایان صفات محتوای نسبی آب برگ، سرعت فتوسنتز و تعرق، هدایت مزوفیل، میزان رنگدانه‌های فتوسنتزی کلروفیل a و b، کاروتنوئیدها، عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه و شاخص برداشت مورد ارزیابی قرار گرفت.یافته‌ها: اثر برهم‌کنش دو جانبه آبیاری و محلول‌پاشی کود نانوآهن بر صفات سرعت تعرق، هدایت مزوفیلی، میزان کلرفیلb ، کاروتنوئید و عملکرد دانه در سطح یک درصد و عملکرد بیولوژیک درسطح 5 درصد از نظر آماری معنی‌دار شد. اثر متقابل دو جانبه آبیاری در کود بر هدایت مزوفیلی نشان داد که در هر یک از سطوح کود آهن (به‌جز سطح 4 در هزار) تفاوت معنی‌دار بین رژیم‌های آبیاری 50 و 90 درصد ظرفیت زراعی وجود نداشت. مقایسه میانگین دو گانه آب در کود بر صفات سرعت تعرق و کلروفیل b گیاه نتایجی مشابه با هدایت مزوفیلی داشت. کاربرد 4 در هزار نانوکود آهن توانسته عملکرد بیولوژیک را در رژیم آبیاری 50 درصد ظرفیت زراعی نسبت به عدم کاربرد نانوکود آهن در همین رژیم آبیاری، 16 درصد و عملکرد دانه را در رژیم آبیاری 50 درصد ظرفیت زراعی نسبت به عدم کاربرد نانوکود آهن در همین رژیم آبیاری، 17 درصد افزایش دهد.نتیجه‌گیری: کاربرد محلول‌پاشی کود نانوکلات آهن، تلفیق تیماری سطح آبیاری50 درصد ظرفیت زراعی همراه با سطح 4 در هزار این کود در سورگوم شیرین در شرایط کم‌آبی منطقه بهترین تیمار محسوب می‌گردد.

تهیه کودهای آهسته-رهش اوره با استفاده از پوشش‌دهی توسط واکس‌های گیاهی و سنتزی

مهیار رمضانی تازه آباد؛ الهه معتمدی

دوره 27، شماره 1 ، اسفند 1403، صفحه 57-67

https://doi.org/10.22059/jci.2024.367630.2863

چکیده

هدف: اوره یکی از پرمصرف‌ترین کودهای شیمیایی مورداستفاده در کشاورزی میباشد، اما حلالیت بالای آن درآب سبب رهایش سریع و شست‌وشوی کود به خارج از خاک و عدم دسترسی به گیاه می‌شود. این مشکل باعث هدررفت کود، افزایش هزینه‌ها و آلودگی زیست‌محیطی می‌شود. یکی از مهم‌ترین روشها جهت رفع مشکل هدررفت کود اوره استفاده از مواد آلی جهت پوشش‌دهی ... بیشتر هدف: اوره یکی از پرمصرف‌ترین کودهای شیمیایی مورداستفاده در کشاورزی میباشد، اما حلالیت بالای آن درآب سبب رهایش سریع و شست‌وشوی کود به خارج از خاک و عدم دسترسی به گیاه می‌شود. این مشکل باعث هدررفت کود، افزایش هزینه‌ها و آلودگی زیست‌محیطی می‌شود. یکی از مهم‌ترین روشها جهت رفع مشکل هدررفت کود اوره استفاده از مواد آلی جهت پوشش‌دهی آن به‌منظور کاهش حلالیت اوره در آب است. در این مطالعه، به‌منظور کاهش هدررفت کود، از واکس کارنوبا (به‌علت سازگاری با محیط زیست و در دسترس‌بودن) و ترکیب آن با واکس پارفین و استئاریک‌اسید، واکس پلی‌اتیلن و پارافین واکس به‌صورت مجزا برای پوشش‌دهی گرانولهای اوره استفاده شد. روش پژوهش: برای پوشش‌دهی، از روش غوطه‌وری استفاده شد. هم‌چنین برای اندازه‌گیری میزان رهایش اوره، مقدار مشخصی از کود پوششدار شده در 10 میلیلیتر آب مقطر قرارگرفته و طی بازه‌های زمانی مختلف از آب نمونهگیری و مقدار اوره آزادشده با دستگاه UV-VIS اندازه‌گیری شد. ضخامت لایه‌های پوششی توسط استریو میکروسکوپ در روز هفتم با بزرگنمایی X40 ثبت شد. یافته‌ها: مدت زمان رهایش در طول دوره 41 روز اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که گرانول پوشش‌دهی‌شده با کارنوبا واکس دارای بالاترین کارایی بودند و در دوره زمانی 41 روزه 5/71 درصد اوره آزاد شد درحالی‌که اوره پوششدهی‌شده با کارنوبا واکس و پارافین واکس پس از 7 روز به‌صورت کامل در آب رها شد. کارنوبا واکس با قطر 504/0 میلیمتر کم‌ترین قطر را نسبت به سایر پوششها داشت و با این حال کارایی بالاتری از خود نشان داد. نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که کارنوبا واکس به‌عنوان ماده مورداستفاده برای پوشش‌دهی گرانول اوره اثربخش بوده و زمان رهایش را به شکل قابل‌ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد. علاوه بر این کارنوبا واکس به‌علت غیرسمی‌بودن و بی‌خطربودن به‌عنوان پوشش برای تهیه کودهای آهسته‌-رهش اوره پیشنهاد می‌شود.

بررسی تنوع ژنتیکی اکوتیپ‌های مختلف زعفران ایرانی با استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره

لیلا حسین زاده؛ علی رضا سلامی؛ محسن ابراهیمی؛ علی ایزدی دربندی

دوره 27، شماره 1 ، اسفند 1403، صفحه 69-89

https://doi.org/10.22059/jci.2025.378342.2890

چکیده

هدف: زعفران (Crocus sativus L.) گیاهی چندساله، نرعقیم و تریپلوئید است. کلاله‌های خشک‌شده زعفران کاربردهای فراوانی در صنعت غذا و دارو دارند. زعفران به‌دلیل نرعقیمی و تکثیر غیر‌جنسی از طریق بنه‌ها، تنوع ژنتیکی بسیار کمی دارد. بنابراین، در معرض خطر شدید فرسایش ژنتیکی قرار دارد که مانعی برای تولید گسترده و انبوه زعفران است. این پژوهش با هدف، ... بیشتر هدف: زعفران (Crocus sativus L.) گیاهی چندساله، نرعقیم و تریپلوئید است. کلاله‌های خشک‌شده زعفران کاربردهای فراوانی در صنعت غذا و دارو دارند. زعفران به‌دلیل نرعقیمی و تکثیر غیر‌جنسی از طریق بنه‌ها، تنوع ژنتیکی بسیار کمی دارد. بنابراین، در معرض خطر شدید فرسایش ژنتیکی قرار دارد که مانعی برای تولید گسترده و انبوه زعفران است. این پژوهش با هدف، بررسی تنوع موجود در بین اکوتیپ‌ها، ارزیابی همبستگی بین صفات و دسته‌بندی اکوتیپ‌های زعفران انجام شد. روش پژوهش: آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با دو تکرار در سه برداشت جهت بررسی تنوع زیستی ۲۲ اکوتیپ زعفران در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تهران واقع در استان البرز اجرا شد. در این پژوهش صفات مهم زراعی و مقدار متابولیت‌های ثانویه با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا بین اکوتیپ‌ها اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان‌دهنده وجود تنوع بین اکوتیپ‌ها از لحاظ تمام صفات موردبررسی بود. اکوتیپ قائنات از نظر اکثر صفات زراعی دارای بیش‌ترین میانگین بود. نتایج همبستگی نشان داد مقدار کروسین و پیکروکروسین با یکدیگر رابطه مثبت و معنی‌دار دارند، درحالی‌که هیچ رابطه معنی‌داری بین مقدار سافرانال با کروسین و پیکروکروسین مشاهده نشد. مقدار سافرانال نیز با صفات زراعی از جمله طول برگ و کلاله، وزن تر گل و کلاله رابطه مثبت ومعنی‌داری را نشان داد. براساس نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی هفت مؤلفه ۹۷ درصد از واریانس تغییرات کل را توجیه کردند. صفات طول برگ، وزن تر کلاله، طول کلاله و مقدار سافرانال در مؤلفه اول و صفات مقدار پیکروکروسین، کروسین و طول گلبرگ در مؤلفه دوم بیش‌ترین نقش مثبت را در توجیه ۷/۶۶ درصد از تغییرات کل را داشتند. در تحلیل خوشه‌ای اکوتیپ‌ها در پنج دسته مجزا قرار گرفتند. بیش‌ترین شباهت ژنتیکی بین اکوتیپ‌های‌ قائنات و فردوس ۱۶ و بیش‌ترین فاصله ژنتیکی بین اکوتیپ‌های قائنات و اراک مشاهده شد. هم‌چنین، صفات نیز در سه دسته خوشه‌بندی شدند؛ به‌طوری‌که مقدار کروسین و پیکروکروسین و طول گلبرگ در دسته اول، مقدار سافرانال، طول برگ و کلاله و گل، وزن تر گل و کلاله در دسته دوم و درنهایت عملکرد با تعداد کل گل و وزن خشک کلاله در دسته سوم قرار گرفتند. نتیجه‌گیری: با توجه به این‌که این اکوتیپ‌ها برای مدت طولانی در منطقه ثابت جغرافیایی کشت و نگه‌داری شده‌اند، اما همچنان از نظر صفات زراعی و فیتوشیمیایی دارای تنوع بودند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت منشأ تنوع مشاهده‌شده در نتیجه وجود تنوع در سطوح ژنوم، ترنسکریپتوم و یا اپی‌ژنوم است.

بررسی تغییرات مورفو-فیزیولوژیک و فیتوشیمیایی مریم‌‌گلی (Salvia officinalis L.) در واکنش به دمای بالای محیط

حمید محمدی؛ رعنا علی پور فخری؛ مهدی جودی؛ محمد اسماعیل پور

دوره 27، شماره 1 ، اسفند 1403، صفحه 91-107

https://doi.org/10.22059/jci.2024.364042.2840

چکیده

‌هدف: به‌منظور بررسی واکنش مریم‌گلی به تأخیر در تاریخ کشت، پژوهش حاضر بهصورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی مشکینشهر در سال 1399 اجرا گردید.روش پژوهش: تیمار موردبررسی شامل تاریخ کاشت در دو سطح تاریخ کاشت، کشت به موقع (شاهد) و تیمار کاشت تأخیری بود که به‌ترتیب در 15 اردیبهشت‌ماه و 25 خردادماه ... بیشتر ‌هدف: به‌منظور بررسی واکنش مریم‌گلی به تأخیر در تاریخ کشت، پژوهش حاضر بهصورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی مشکینشهر در سال 1399 اجرا گردید.روش پژوهش: تیمار موردبررسی شامل تاریخ کاشت در دو سطح تاریخ کاشت، کشت به موقع (شاهد) و تیمار کاشت تأخیری بود که به‌ترتیب در 15 اردیبهشت‌ماه و 25 خردادماه اجرا شدند.یافته‌ها: نتایج نشان داد که دمای بالای ناشی از کشت تأخیری، موجب افزایش معنی‌دار میزان فنل کل، فلاونوئید کل، آنتوسیانین‌ها، عملکرد اسانس، خاصیت آنتی‌اکسیدانی به‌ترتیب به میزان 25، 44، 85، 80 و 39 درصد و در عین‌حال، کاهش ارتفاع بوته، عرض برگ و وزن تر و خشک اندام هوایی به‌ترتیب به میزان هشت، 13، 41 و 34 درصد نسبت به شاهد گردید. همبستگی منفی و معنی‌داری نیز بین وزن تر یا خشک بوته با درصد اسانس و سایر ترکیبات فیتوشیمیایی اندازه‌گیری شده وجود داشت. هم‌چنین در شرایط کشت تأخیری، میزان برخی از اجزای اسانس شامل α-توجون، β-توجون، β-پینن، بورنئول و وریدیفلورل در مقایسه با تاریخ کاشت رایج به‌ترتیب به میزان 23، 15، 28، 37 و 46 درصد افزایش یافت.نتیجه‌گیری: افزایش متابولیتهای ثانویه در کشت تأخیری نشاندهنده این است که احتمالاً مریمگلی در مواجهه با دمای بالای محیط از راهبرد تخصیص بیش‌تر کربن تثبیت‌شده فتوسنتزی به تولید و بیوسنتز متابولیت‌های ثانویه استفاده کرده تا بهواسطه کاهش تولید و یا افزایش پاکسازی رادیکالهای آزاد اکسیژن، میزان تحمل به شرایط نامساعد گرمایی را بهبود دهد.

اثر تیمارهای مختلف تغذیه بر عملکرد کمی و کیفی اسانس مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge)

فاطمه سفیدکن؛ فاطمه ذاکریان؛ مریم جبلی؛ فاطمه عسکری

دوره 27، شماره 1 ، اسفند 1403، صفحه 109-123

https://doi.org/10.22059/jci.2024.366545.2858

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف بررسی اثر تیمارهای مختلف تغذیه‌ای بر بازده و ترکیب‌های اسانس مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge) انجام گرفت. مرزه بختیاری گیاه معطر و دارویی چندساله از خانواده نعناعیان و انحصاری ایران می‌باشد. مرزه بختیاری در غرب و مرکز ایران، در رویشگاه دامنه‌های صخره‌ای و سنگی برخی مناطق یافت می‌شود.روش پژوهش: این تحقیق طی ... بیشتر هدف: این پژوهش با هدف بررسی اثر تیمارهای مختلف تغذیه‌ای بر بازده و ترکیب‌های اسانس مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica Bunge) انجام گرفت. مرزه بختیاری گیاه معطر و دارویی چندساله از خانواده نعناعیان و انحصاری ایران می‌باشد. مرزه بختیاری در غرب و مرکز ایران، در رویشگاه دامنه‌های صخره‌ای و سنگی برخی مناطق یافت می‌شود.روش پژوهش: این تحقیق طی چهار سال (1397 الی 1400) در شرایط زراعی استان البرز اجرا شد. شانزده تیمار تغذیه‌ای شامل کود شیمیایی، کود دامی، ورمی‌کمپوست، مخلوط‌هایی با مقادیر مختلف از کود شیمیایی، دامی و ورمی‌کمپوست، Glomus mosseae، Glomus intraradaices، Azospirillum lipoferrum، Pseudomonas putida، Thiobacillus thioparus، Thiobacillus thioparus+ مقادیر مختلف گوگرد، Thiobacillus thioparus+ ورمی‌کمپوست و تیمار شاهد بودند. در تیمارهای حاوی میکوریزا پیش از کاشت نشاها در مزرعه در هر چاله کاشت، 10 گرم از قارچ Glomus ریخته شد و در تیمارهای حاوی باکتری برای تلقیح نشاها با باکتری‌های موردنظر، ابتدا نشاها به‌مدت 20 دقیقه در مایه تلقیح قرار گرفته، سپس به چاله‌های کشت منتقل و بلافاصله آبیاری برای این تیمارها صورت گرفت. سرشاخه گیاهان در مرحله گلدهی کامل برداشت و پس از خشک‌کردن در سایه و دمای اتاق اسانس‌گیری شدند. ترکیبات شیمیایی اسانس‌ها به‌وسیله کروماتوگرافی گازی (GC-FID) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند.یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد اثر سال و اثر متقابل سال در تیمارهای تغذیه‌ای بر درصد اسانس (وزنی/وزنی) در سطح احتمال 5 درصد معنی‌دار بود. بالاترین بازده اسانس (30/2 درصد) در سال دوم از تیمار 50 تن نیتروژن، 25 تن فسفر و 25 تن پتاسیم در هکتار+ 60 تن در هکتار کود دامی به‌دست آمد و بیش‌ترین درصد کارواکرول در طی 4 سال با میانگین 2/61 درصد در تیمار 60 تن در هکتار کود دامی مشاهده شد.نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد استفاده از تیمارهای تغذیه‌ای در افزایش کارواکرول و بازده اسانس مرزه بختیاری نسبت به شاهد مؤثر بودند.

بررسی اثر تنش خشکی، تنظیم‌کننده‌های رشد و محلول‌پاشی با نانوذرات روی و منیزیم بر صفات ‏مورفولوژیک و بیوشیمیایی گیاه دارویی پروانش (‏Catharanthus roseus (L.) G.DON‏)

بابک سپهری؛ حمید رضا توحیدی مقدم؛ فرشاد قوشچی؛ میثم اویسی؛ پورنگ کسرایی

دوره 27، شماره 1 ، اسفند 1403، صفحه 125-143

https://doi.org/10.22059/jci.2023.349779.2749

چکیده

هدف: گیاه دارویی پروانش با نام علمی (Catharanthus roseus (L.) G.DON) یکی از مهم‌ترین گیاهان دارویی در دنیا میباشد که علاوه بر داشتن برگها و گلهای زیبا و کاربرد زینتی، در برگها و ریشه‌های خود دارای آلکالوئیدهای بسیار مهمی می‌باشد که در شیمی‌درمانی انواع سرطانها و درمان افت فشار خون کاربرد دارد.روش پژوهش: این آزمایش به‌منظور بررسی ... بیشتر هدف: گیاه دارویی پروانش با نام علمی (Catharanthus roseus (L.) G.DON) یکی از مهم‌ترین گیاهان دارویی در دنیا میباشد که علاوه بر داشتن برگها و گلهای زیبا و کاربرد زینتی، در برگها و ریشه‌های خود دارای آلکالوئیدهای بسیار مهمی می‌باشد که در شیمی‌درمانی انواع سرطانها و درمان افت فشار خون کاربرد دارد.روش پژوهش: این آزمایش به‌منظور بررسی اثر تنظیم‌کننده‌های رشد و محلول‌پاشی با نانوذرات روی و منیزیم در شرایط تنش خشکی بر میزان آلکالوئید کل، آنتوسیانین، کلروفیل کل وزن تر و خشک سرشاخههای حاوی آلکالوئید و تعداد شاخه‌های جانبی گیاه دارویی پروانش در شرایط گلخانهای، به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرحهای کاملاً تصادفی، طی سالهای 1399 و 1400 در تهران صورت گرفت که عامل خشکی با استفاده از تشتک تبخیر (در سه سطح 40، 60 و 80 میلیمتر) عامل دوم تنظیم‌کنندههای رشد (شاهد، اکسین، جیبرلین، سایتوکینین هرکدام به غلظت 50 پی‌پی‌ام) و عامل سوم نانوذرات (شاهد، روی، منیزیم، هرکدام به غلظت 1 میلی‌گرم و ترکیب روی و منیزیم هرکدام 5/0 میلی‌گرم) اعمال گردید.یافته‌ها: نتایج نشان داد که در بررسی اثرات تنش خشکی و محلول‌پاشی نانوذرات روی و منیزیم بر کلیه صفات موردبررسی (آلکالوئید کل، آنتوسیانین، کلروفیل کل وزن تر و خشک سرشاخههای حاوی آلکالوئید و تعداد شاخه‌های جانبی) اختلاف آماری معنیداری در سطح یک درصد ایجاد شد. هم‌چنین در بررسی اثرات تنظیم‌کنندههای رشد نیز به‌غیر از آلکالوئید کل، بر روی سایر صفات موردبررسی، اثرات آماری معنیداری در سطح یک درصد ایجاد شد. در بررسی اثرات متقابل تنش خشکی و تنظیم‌کنندههای رشد بر وزن تر سرشاخههای حاوی آلکالوئید تأثیر معنیداری در سطح یک درصد ایجاد شد. بیش‌ترین وزن خشک اندام هوایی در شرایط آبیاری مطلوب و تحت تأثیر هورمون جیبرلین (96/34 گرم در بوته) مشاهده شد. اما در سایر موارد اثر آماری معنیداری بر صفات موردنظر مشاهده نشد.نتیجه‌گیری: تنش خشکی، مکانسیمهای دفاعی مانند رنگدانههای آنتوسیانین و ترکیبات ثانویه را از خود بروز داد و آلکالوئیدهای کل نیز با افزایش تنش خشکی افزایش یافت که بیش‌ترین درصد آلکالوئیدهای کل در تنش شدید خشکی (57/1 درصد) به‌دست آمد. مصرف کودهای ریزمغذی به‌صورت نانو باعث افزایش میزان تجمع ماده خشک و ترکیبات ثانویه شد و تأثیر منیزیم بیش‌تر از تأثیر روی بود. در کاربرد هورمونها، مصرف هورمون جیبرلین اثر بیش‌تری در وزن تر و خشک شاخسارهها در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی داشت.

اثر جلبک دریایی اسپیرولینا (Spirulina platensis) و سارگاسوم (Sargassum vulgare) بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژی و فیتوشیمیایی گیاه بنفشه زینتی (Viola× wittrockiana) تحت تنش خشکی

مجید ملکی؛ سپیده کلاته جاری؛ علی محمدی ترکاشوند

دوره 27، شماره 1 ، اسفند 1403، صفحه 145-168

https://doi.org/10.22059/jci.2025.365499.2851

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر جلبک دریایی (سارگاسوم Saragassum vulgare و اسپیرولینا Spirulina platensis) بر رشد، ویژگی‏های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه بنفشه زینتی (Viola×wittrockiana) انجام شد.روش پژوهش: اثر تیمار تنش خشکی در سه سطح 100 درصد ظرفیت زراعی (بدون تنش)، 75 درصد ظرفیت زراعی (تنش ملایم) و 50 درصد ظرفیت زراعی (تنش شدید) و عصاره جلبک با چهار سطح ... بیشتر هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر جلبک دریایی (سارگاسوم Saragassum vulgare و اسپیرولینا Spirulina platensis) بر رشد، ویژگی‏های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه بنفشه زینتی (Viola×wittrockiana) انجام شد.روش پژوهش: اثر تیمار تنش خشکی در سه سطح 100 درصد ظرفیت زراعی (بدون تنش)، 75 درصد ظرفیت زراعی (تنش ملایم) و 50 درصد ظرفیت زراعی (تنش شدید) و عصاره جلبک با چهار سطح (شاهد، 1 درصد مایع جلبک اسپیرولینا، 2 درصد مایع جلبک اسپیرولینا، 1 درصد مایع جلبک سارگاسوم و 2 درصد مایع جلبک سارگاسوم) به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‏های کامل تصادفی در سه تکرار بررسی شد.یافته‏‌ها: تنش 50 درصد ظرفیت زراعی سبب کاهش معنی‏دار صفات مورفولوژیک تعداد گل، وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه و طول عمر گل و میزان رنگیزه‏های فتوسنتزی گیاه گردید. با کاربرد جلبک سارگاسوم 2 درصد در شرایط 75 درصد ظرفیت زراعی (تنش خشکی ملایم) بیش‌ترین مقدار فنل و فلاونوئید کل و فعالیت آنتی‏اکسیدانی که صفات همبسته‏ای می‏باشند، مشاهده گردید. تنش خشکی موجب افزایش فعالیت آنزیم‏های کاتالاز، پراکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز و مالون‌دی‏آلدهید، کربوهیدرات محلول و پرولین گردید که جلبک با غلظت 2 درصد مایع جلبک سارگاسوم اثر افزایشی بر ترکیبات مزبور داشتند. از میان جلبک‏ها، سارگاسوم با غلظت 2 درصد مایع جلبک، نسبت به جلبک اسپیرولینا اثر مثبت بیش‌تری بر تمامی صفات موردمطالعه داشت.نتیجه‏‌گیری: گیاه بنفشه زینتی نسبت به تنش خشکی نسبتاً غیرمقاوم عمل نمود و جلبک با افزایش رشد و تولید ترکیبات متابولیکی گیاه، موجب تعدیل اثرات منفی تنش خشکی شد.

تاثیر کادمیوم بر غلظت عناصر مس، آهن، منگنز و روی در اندام هوایی ارقام مختلف گندم

دوره 17، شماره 1 ، اردیبهشت 1394، ، صفحه 27-41

https://doi.org/10.22059/jci.2015.54786

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی میانگین غلظت ریزمغذی‌ها شامل مس، آهن، منگنز و روی در اندام هوایی ارقام مختلف گندم نان (Triticumaestivum) در مرحلۀ به ساقه رفتن در خاک آلوده به کادمیوم بود. تیمار‌های آزمایش به‌ترتیب شامل سه سطح کادمیوم صفر (تیمار شاهد (Cd0)، 40 (Cd40) و 80 (Cd80) میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم خاک) و 14 رقم گندم (‘بهار’، ‘نیک‎نژاد’، ‘مرودشت’، ... بیشتر هدف پژوهش حاضر، بررسی میانگین غلظت ریزمغذی‌ها شامل مس، آهن، منگنز و روی در اندام هوایی ارقام مختلف گندم نان (Triticumaestivum) در مرحلۀ به ساقه رفتن در خاک آلوده به کادمیوم بود. تیمار‌های آزمایش به‌ترتیب شامل سه سطح کادمیوم صفر (تیمار شاهد (Cd0)، 40 (Cd40) و 80 (Cd80) میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم خاک) و 14 رقم گندم (‘بهار’، ‘نیک‎نژاد’، ‘مرودشت’، ‘پارسی’، ‘سیوند’، ‘شیراز’، ‘روشن’، ‘پیشتاز’، ‘آزادی’، ‘شهریار’، ‘پیشگام’، ‘امید’، ‘لوند’ و ‘نوید’) بود. تأثیر کادمیوم بر غلظت ریزمغذی‌ها در سطح 1 درصد معنادار بود. با افزایش سطح کادمیوم، غلظت مس در اندام هوایی همۀ ارقام کاهش یافت. به‌جز دو رقم ‘پیشگام’ و ‘امید’ که در تیمار Cd40 نسبت به تیمار شاهد افزایش غلظت آهن را نشان دادند، غلظت آهن در ارقام دیگر کاهش یافت. بیشترین و کمترین غلظت کادمیوم در تیمار Cd40 به‌ترتیب برای دو رقم ‘نیک‌نژاد’ (7 میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم وزن خشک) و ‘پارسی’ (دو میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم وزن خشک) ثبت شد. همچنین بیشترین و کمترین غلظت کادمیوم در تیمار Cd80 به‌ترتیب در ارقام ‘پیشگام’ (20 میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم وزن خشک) و ‘نوید’ (6 میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم وزن خشک) مشاهده شد. درمجموع دو رقم ‘نیک‌نژاد’ و ‘پیشگام’ بیشترین قابلیت برداشت کادمیوم را داشتند، همچنین کمترین قابلیت برداشت کادمیوم در دو رقم ‘پارسی’ و ‘نوید’ مشاهده شد.

بررسی خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد چهار رقم کنجد تحت رژیم های رطوبتی خاک

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 75-88

چکیده

کنجد گیاهی دانه روغنی با نیاز نه چندان بالای آبی محسوب می شود. این آزمایش با هدف مطالعه تأثیر شرایط مختلف رطوبتی بر رشد، فلورسانس کلروفیل، محتوای پرولین، عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم گیاه کنجد در سال زراعی 1386 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان ... بیشتر کنجد گیاهی دانه روغنی با نیاز نه چندان بالای آبی محسوب می شود. این آزمایش با هدف مطالعه تأثیر شرایط مختلف رطوبتی بر رشد، فلورسانس کلروفیل، محتوای پرولین، عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم گیاه کنجد در سال زراعی 1386 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. سطوح تیمار آبیاری براساس تبخیر تجمعی از تشت تبخیر کلاس A شامل 1I (75 میلی متر تبخیر)، 2I (110 میلی متر تبخیر) و 3I (145 میلی متر تبخیر) به عنوان عامل اصلی و چهار ژنوتیپ کنجد (ناز تک شاخه، یکتا، ورامین و اولتان) به عنوان عامل فرعی بودند. تأثیر رژیم آبیاری و ژنوتیپ بر شاخص بیشینه فلورسانس (Fm) معنی دار بود، ولی بر حداکثر کارآیی نظام نوری دو (Fv/Fm) و میزان کلروفیل برگ معنی دار نبود، به طوری که مقدار Fv/Fm تنها از 81/0 در سطح اول آبیاری به 77/0 در سطح سوم کاهش یافت. محدودیت رطوبت خاک منجر به افزایش میزان پرولین برگ از 5/3 در سطح اول آبیاری به 6/8 میلی گرم بر گرم برگ در سطح دوم آبیاری شد. تنش خشکی باعث 55، 42، 37، 48 و 49 درصد کاهش به ترتیب در شاخص سطح برگ، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، عملکرد دانه و عملکرد ماده خشک شد. به طور کلی، تنش کمبود رطوبتی باعث کاهش رشد و عملکرد دانه کنجد از 1212 به 625 کیلوگرم در هکتار گردید. این تأثیر بیش از آنکه از طریق کاهش Fv/Fm باشد، ناشی از کاهش سطوح فتوسنتزکننده در رقم های مورد مطالعه در شرایط آزمایش حاضر بود. دو رقم یکتا و ورامین از نظر عملکرد دانه و تولید روغن نسبت به دو ژنوتیپ دیگر برتری داشتند.

بررسی عملکرد دانه و محتوای روغن 40 لاین هاپلوئید مضاعف کاملینا (Camelina sativa L.)

دوره 24، شماره 2 ، تیر 1401، ، صفحه 497-509

https://doi.org/10.22059/jci.2021.331945.2622

چکیده

به‌منظور ارزیابی اجزای عملکرد، عملکرد دانه و محتوای روغن لاین‌های گیاه روغنی کاملینا، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 40 لاین هاپلوئید مضاعف و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکدگان ابوریحان- دانشگاه تهران، پاکدشت در سال زراعی 99-1398 اجرا شد. ازآنجایی‌که خصوصیات عملکردی و محتوای روغن لاین‌های گیاه کاملینا در شرایط آب‌وهوایی ... بیشتر به‌منظور ارزیابی اجزای عملکرد، عملکرد دانه و محتوای روغن لاین‌های گیاه روغنی کاملینا، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 40 لاین هاپلوئید مضاعف و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکدگان ابوریحان- دانشگاه تهران، پاکدشت در سال زراعی 99-1398 اجرا شد. ازآنجایی‌که خصوصیات عملکردی و محتوای روغن لاین‌های گیاه کاملینا در شرایط آب‌وهوایی ایران ناشناخته است، در این پژوهش اجزای عملکرد دانه و هم‌چنین عملکرد و محتوای روغن 40 لاین هاپلوئید مضاعف کاملینا بررسی شد. نتایج این پژوهش نشاندهنده تفاوت بسیار معنی‌دار ِلاین‌های کاملینا از نظر اجزای عملکرد بود که این تفاوت‌ها در نهایت منجر به ایجاد اختلاف‌های معنی‌دار در عملکرد دانه شد و از این طریق بر عملکرد روغن دانه تأثیر گذاشت. با وجود این‌که هیچ‌کدام از لاین‌ها در تمامی اجزای عملکرد دانه برتری مطلق نداشتند، اما از نظر عملکرد نهایی دانه لاین‌های 134 و 110 به‌ترتیب با 3178 و3120 کیلوگرم در هکتار به‌عنوان لاین‌های برتر شناسایی شدند. بنابراین با توجه به هدف این پژوهش به‌منظور انتخاب بهترین لاین کاملینا با حداکثر عملکرد دانه و روغن لاین‌های 134 و 110 به‌عنوان لاین‌های برتر و امیدبخش که با شرایط آب‌وهوایی منطقه پاکدشت سازگاری دارند، معرفی و توصیه شدند.

تأثیر برخی تیمارهای هورمونی و شیمیایی بر دوام عمر و صفات کیفی گل شاخه بریده ژربرا ‘Good timing’

دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 21-29

چکیده

اثر جیبرلیک اسید (50، 100، 150، 200 و 300 mg/l) به صورت تیمار کوتاه مدت (48 ساعت) و اتانول 5/2 درصد به همراه ساکاروز سه درصد به عنوان تیمار مداوم (محلول نگهدارنده) بر روی گل شاخه بریده ژربرا مطالعه شد. محلول نگهدارنده اتانول و ساکارز به دو روش به کار برده شد، در روش اول، محلول نگهدارنده تا پایان انجام آزمایش تعویض نگردید ولی در روش دوم، محلول نگهدارنده ... بیشتر

ترکیب های فنلی و فعالیت آنتی اکسیدانی در برخی ارقام سیب ایرانی و تجاری در استان آذربایجان غربی

دوره 14، شماره 2 ، بهمن 1391، ، صفحه 43-55

https://doi.org/10.22059/jci.2013.29500

چکیده

در این مطالعه، میزان فنل کل، کلروژنیک اسید، کاتچین، کوئرستین، فلوریدزین، سیانیدین و فعالیت آنتی اکسیدانی پوست و گوشت شش رقم سیب (Malus domestica) ایرانی شامل ارقام ‘گلاب کهنز’، ‘سیب ترش دیررس’، ‘قره یاپراق’، ‘ترکمان’، ‘قزل آلما’ و ‘عباسی مشهد’ و چهار رقم تجاری شامل ‘گلدن دلیشز’، ‘رد دلیشز’، ‘برابرن’ ... بیشتر در این مطالعه، میزان فنل کل، کلروژنیک اسید، کاتچین، کوئرستین، فلوریدزین، سیانیدین و فعالیت آنتی اکسیدانی پوست و گوشت شش رقم سیب (Malus domestica) ایرانی شامل ارقام ‘گلاب کهنز’، ‘سیب ترش دیررس’، ‘قره یاپراق’، ‘ترکمان’، ‘قزل آلما’ و ‘عباسی مشهد’ و چهار رقم تجاری شامل ‘گلدن دلیشز’، ‘رد دلیشز’، ‘برابرن’ و ‘فوجی’ بررسی شد. رقم ‘فوجی’ بیشترین مقدار سیانیدین 3-گالاکتوزید (9/3711 میکروگرم بر گرم وزن تر) و رقم ‘گلاب کهنز’ بیشترین مقدار کوئرستین 3-گالاکتوزید (8/3133 میکروگرم بر گرم وزن تر) و فلوریدزین را در پوست (2/642 میکروگرم برگرم وزن تر) و رقم ‘قره یاپراق’ بیشترین مقدار فلوریدزین گوشت (1/98 میکروگرم بر گرم وزن تر) را نشان دادند. رقم ‘عباسی مشهد’ بیشترین مقدار کلروژنیک اسید پوست (1/298 میکروگرم بر گرم وزن تر) و گوشت (3/484 میکروگرم بر گرم وزن تر) و رقم ‘قزل آلما’ بیشترین مقدار کاتچین پوست (2/255 میکروگرم بر گرم وزن تر) و ‘سیب‌ترش دیررس’ بیشترین کاتچین گوشت (9/76 میکروگرم بر گرم وزن تر) را نشان دادند. تجزیه رگرسیونی داده های فنل کل و ظرفیت آنتی اکسیدانی نشان داد که ارتباط مثبتی بین مقدار فنل کل و درصد فعالیت آنتی‌اکسیدانی وجود دارد. بیشترین مقدار فنل کل و بیشترین مقدار فعالیت آنتی اکسیدانی در رقم ‘فوجی’ مشاهده شد.

تأثیر کبالت، مولیبدن و نیتروژن بر ویژگی‎های مورفوفیزیولوژیکی لوبیا چیتی (Phaseolus vulgaris) در کشت بدون‎خاک

نادر خادم مقدم ایگده لو؛ احمد گلچین؛ خدیجه فرهادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jci.2022.292101.2292

چکیده

به‎منظور بررسی تأثیر کبالت، مولیبدن و نیتروژن بر رشد لوبیا چیتی در کشت بدون‎خاک، آزمایشی گلدانی به‎صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 36 تیمار و در سه تکرار در سال زراعی 95-1394 در تیر ماه و در دمای C˚25 و شدت نور 40000 لوکس در گلخانه دانشگاه زنجان اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل چهار سطح نیتروژن (50، 100، 150 و mg/l 200)، سه سطح مولیبدن ... بیشتر به‎منظور بررسی تأثیر کبالت، مولیبدن و نیتروژن بر رشد لوبیا چیتی در کشت بدون‎خاک، آزمایشی گلدانی به‎صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 36 تیمار و در سه تکرار در سال زراعی 95-1394 در تیر ماه و در دمای C˚25 و شدت نور 40000 لوکس در گلخانه دانشگاه زنجان اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل چهار سطح نیتروژن (50، 100، 150 و mg/l 200)، سه سطح مولیبدن (067/0، 2/0 و mg/l 6/0) و سه سطح کبالت (006/0، 06/0 و mg/l 3/0) بودند. سطوح فاکتورهای مورد آزمایش از طریق افزودن مقادیر مختلف نمک‎های نیترات آمونیوم، مولیبدات آمونیوم و کلرید کبالت به محلول غذایی پایه، تهیه گردیدند. نتایج صفات موفولوژیکی نشان دادند که در تیمار N100Mo0.6Co0.06 بیش‎ترین وزن خشک غلاف به‎دست آمد که حداکثر اخلافی برابر با 9/47 درصد با سایر تیمارها داشت. بیش‎ترین وزن خشک بوته نیز از تیمار N150Mo0.6Co0.006 به‎دست آمد. بیش‎ترین وزن خشک ریشه در تیمارهای N150Mo0.6 و N150Co0.3 به‎دست آمد. همین‎طور بیش‎ترین تعداد غلاف نیز در تیمارهای N150Mo0.6، N100Co0.3 و Mo0.6Co0.3 به‌دست آمد. بررسی‎ صفات فیزیولوژیکی هم نشان دادند که بیش‎ترین غلظت نیتروژن، مولیبدن و کبالت به‎ترتیب از تیمارهای N200Mo0.6Co0.3، N150Mo0.6Co0.3 و N150Mo0.067Co0.006 حاصل شد. در کل می‎توان اظهار داشت که کاربرد تیمار N100Mo0.6Co0.06 می‎تواند بر وزن خشک غلاف که اندامی بارده و اقتصادی است تأثیر مثبتی گذاشته و عملکرد لوبیا چیتی (رقم تلاش) را ارتقاء دهد.

پوشش دهی جوانه های جانبی ساقه نیشکر و انتخاب مناسب ترین ترکیب جهت تولید بذر تک جوانه ای نیشکر

زهرا عجریب زاده؛ سلیم فرزانه؛ محمود شمیلی؛ حمید رضا بلوچی؛ عزیز کرملاچعب؛ رئوف سید شریفی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 فروردین 1402

https://doi.org/10.22059/jci.2023.343312.2713

چکیده

این تحقیق به منظور بررسی تأثیر چهار نوع چسباننده در سطحهای مختلف: کربوکسیمتیلسلولز (40 ، 60 و 80 گرم در لیتر)، صمغ عربی (50 ، 100 و 150 گرم در لیتر)، کتیرا (30 ، 60 و 90 گرم در لیتر) و نشاسته (45، 60 و 75 گرم در لیتر) به عنوان آزمایش اول و 4 نوع مواد تغذیهای با سطحهای مختلف: هیومیکاسید (6 ، 9 و 12 گرم در لیتر)، فیلترکیک (5 ،10 و 15 گرم در کیلوگرم)، سوپرجاذب (10 ، 30 ... بیشتر این تحقیق به منظور بررسی تأثیر چهار نوع چسباننده در سطحهای مختلف: کربوکسیمتیلسلولز (40 ، 60 و 80 گرم در لیتر)، صمغ عربی (50 ، 100 و 150 گرم در لیتر)، کتیرا (30 ، 60 و 90 گرم در لیتر) و نشاسته (45، 60 و 75 گرم در لیتر) به عنوان آزمایش اول و 4 نوع مواد تغذیهای با سطحهای مختلف: هیومیکاسید (6 ، 9 و 12 گرم در لیتر)، فیلترکیک (5 ،10 و 15 گرم در کیلوگرم)، سوپرجاذب (10 ، 30 و 45 گرم در کیلوگرم) و کود میکروکمبی (10 ، 20 و 30 گرم در کیلوگرم) به عنوان آزمایش دوم به همراه شاهد به صورت طرح کاملاً تصادفی و با 3 تکرار در سال 1398 در ایستگاه تحقیقاتی نیشکر خوزستان- ایران به اجرا در آمد. نتایج نشان داد اثر چهار نوع چسب بر شاخصهای گیاه نیشکر همچون سرعت سبز شدن، طول ساقه، وزن خشک ساقه و درصد رطوبت گیاه معنیداری بود و بیشترین اثر مثبت در چسب نشاسته (60 گرم در لیتر) مشاهده گردید. همچنین چهار مواد تغذیهای بر برخی از شاخصها همچون سرعت سبز شدن، طول ساقه، وزن خشک ساقه و درصد رطوبت گیاه اثر معنیداری داشت. بیشترین اثر مثبت برای صفات گرفته شده در هیومیکاسید (12 گرم در لیتر) مشاهده گردید. با توجه به اثر مثبت بیشتر چسب نشاسته، میتوان در بررسیهای بعدی از این چسب به عنوان چسبانندهای، همراه با سایر مواد تغذیهای و مواد پرکننده برای پلت کردن جوانههای جانبی ساقه نیشکر جهت تولید بذر مصنوعی تکجوانهی نیشکر استفاده کرد.

بررسی تغییرات برخی خصوصیات زراعی و بیوشیمیایی گیاه دارویی آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) با کاربرد گونه‌های مایکوریزا و محلول پاشی سرکه چوب

مهدی طاهری اصغری؛ سعیده صلواتی؛ سید رضا میرعلیزاده فرد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jci.2025.380862.2893

چکیده

هدف: هدف از اجرای آزمایش، بررسی اثر محلول‌پاشی با سرکه چوب و تلقیح با گونه‌های مایکوریزا بر خصوصیات زراعی و بیوشیمیایی گیاه دارویی آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) بود. روش پژوهش: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار، طی سال‌های زراعی 1402-1401 و 1401-1400 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد تاکستان اجرا شد. عوامل ... بیشتر هدف: هدف از اجرای آزمایش، بررسی اثر محلول‌پاشی با سرکه چوب و تلقیح با گونه‌های مایکوریزا بر خصوصیات زراعی و بیوشیمیایی گیاه دارویی آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) بود. روش پژوهش: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار، طی سال‌های زراعی 1402-1401 و 1401-1400 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد تاکستان اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل مایکوریزا (شاهد، تلقیح بذر و خاک با Glomus mosseae، Glomus.etunicatum و Glomus. intraradices) و سرکه چوب (شاهد، محلول‌پاشی 5، 10 و 15 در هزار) بود. یافته‌ها: نتایج نشان داد اثر متقابل سرکه چوب و مایکوریزا بر وزن تر و خشک ریشه و قطر کانوپی آویشن باغی معنی‌دار بود. بیشترین درصد کلونیزاسیون ریشه با کاربرد سرکه چوب 10 در هزار بدست آمد که نسبت به شاهد 14 درصد افزایش داشت. بیشترین درصد کلونیزاسیون ریشه با کاربرد G.etunicatum بدست آمد که با G. mosseae در گروه آماری مشابهی قرار گرفت. بیشترین کربوهیدرات محلول شاخساره و پروتئین کل با کاربرد 10 در هزار سرکه چوب حاصل شد که به ترتیب 32 و 55 درصد نسبت به شاهد افزایش داشت. بیشترین کربوهیدرات محلول شاخساره و پروتئین کل با کاربرد G.mosseae حاصل شد که نسبت به شاهد به ترتیب 15 و 45 درصد افزایش را نشان داد. تیمار 10 در هزار سرکه چوب، توانست افزایش دو برابری درصد اسانس را نسبت به شاهد ایجاد کند. نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد، تیمار کاربرد 10 در هزار سرکه چوب و مایکوریزا Glomus mosseae بهترین نتیجه را به همراه داشت. با تأمین مواد غذایی و فراهم کردن شرایط افزایش جذب با استفاده از کودهای بیولوژیک و آلی، می‌توان ضمن کاهش مصرف کودهای شیمیایی به پایداری سیستم کشاورزی کمک کرد. با تأمین مواد غذایی و فراهم کردن شرایط افزایش جذب با استفاده از کودهای بیولوژیک و آلی، می‌توان ضمن کاهش مصرف کودهای شیمیایی به پایداری سیستم کشاورزی کمک کرد.

مشاهده مقاله

ارزیابی روش های مختلف مدیریت علف های هرز بر ویژگی های عملکردی و فیتوشیمیایی رازیانه

رامین خلیلی؛ جلال خورشیدی؛ سیروان بابایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22059/jci.2025.383536.2902

چکیده

هدف: کشت‌و‌کار رازیانه به دلیل بازار مناسب و کاربردهای متنوعی که در صنایع غذایی و دارویی دارد، در حال توسعه است. یکی از مهم‌ترین عوامل خسارت‌زا در مزارع رازیانه، علف‌های هرز هستند. بنابراین، دست‌یابی به مناسب‌ترین روش کنترل علف‌های هرز مزرعه رازیانه از ضروریات است. روش پژوهش: در این پژوهش تأثیر 11 روش مختلف کنترل علف‌های هرز شامل ... بیشتر هدف: کشت‌و‌کار رازیانه به دلیل بازار مناسب و کاربردهای متنوعی که در صنایع غذایی و دارویی دارد، در حال توسعه است. یکی از مهم‌ترین عوامل خسارت‌زا در مزارع رازیانه، علف‌های هرز هستند. بنابراین، دست‌یابی به مناسب‌ترین روش کنترل علف‌های هرز مزرعه رازیانه از ضروریات است. روش پژوهش: در این پژوهش تأثیر 11 روش مختلف کنترل علف‌های هرز شامل علف‌کش‌های گلایفوسیت، پاراکوات، آفالون، دیورون و سرکه، یک‌بار کولتیواسیون، دو بار کولتیواسیون، وجین دستی، آتش شعله‌افکن، آلوده به علف هرز و عاری از علف هرز، بر رشد علف‌های هرز و نیز ویژگی‌های رشدی، عملکردی، و فیتوشیمیایی رازیانه شامل میزان اسانس و ترکیبات تشکیل دهنده آن، مطالعه گردید. آزمایش مذکور در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سال 1400 در دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان انجام گرفت. یافته‌ها: تیمار علف‌کش بر صفات وزن خشک اندام هوایی، وزن هزار دانه، عملکرد میوه، محتوای اسانس و عملکرد اسانس رازیانه، و نیز وزن خشک علف-های هرز تأثیر معنی‌داری داشت، ولی ارتفاع بوته و تعداد چتر در بوته رازیانه تحت تأثیر معنی‌دار تیمار علف‌کش قرار نگرفتند. بیش‌ترین میانگین عملکرد میوه رازیانه در هکتار (3/95 تن) متعلق به تیمار عاری از علف هرز بود و به دنبال آن تیمارهای وجین دستی و دیورون قرار داشتند (به‌ترتیب 3/63 و 3/3 تن در هکتار). کم‌ترین علف‌هرز (3/54 گرم در مترمربع) از تیمار عاری از علف هرز به‌دست آمد که البته با تیمارهای وجین دستی و آتش شعله‌افکن تفاوت معنی-داری نداشت. محتوای اسانس میوه‌های رازیانه در تیمارهای اعمال‌شده (غیر از تیمار عاری از علف هرز) تفاوت معنی‌داری با هم نداشتند. بیش‌ترین عملکرد اسانس (133/3 لیتر در هکتار) از میوه‌های تیمار وجین دستی، و کم‌ترین آن (63/9 لیتر در هکتار) از تیمار گلایفوسیت به‌دست آمد. ترکیبات غالب اسانس در همه تیمارها یکسان و شامل آنتول، فنکون و د-لیمونن بودند. بیش‌ترین مقدار ترکیبات آنتول (73/53 درصد)، فنکون (12/21 درصد) و د-لیمونن (11/56 درصد) به‌ترتیب در تیمارهای گلایفوسیت، آلوده به علف هرز و سرکه مشاهده گردید. نتیجه‌گیری: چنانچه هدف حذف قابل قبول علف‌های هرز، عملکرد بیش‌تر میوه و اسانس همراه با کم‌ترین آسیب به محیط زیست باشد، بعد از تیمار عاری از علف هرز، تیمار وجین دستی برترین تیمار بود. اما چنانچه علاوه بر دست‌یابی به عملکرد بالای محصول، کاهش هزینه‌های کنترل علف هرز نیز مدنظر باشد، تیمار دیورون برتر بود. از نظر کیفیت اسانس (میزان بالای آنتول و فنکون و میزان کم استراگول)، تیمار آلوده به علف هرز برترین بود.

مشاهده مقاله

بررسی تأثیر کودهای آلی و شیمیایی روی عملکرد و ویژگی‌های کمی چای ترش (Hibiscus sabdariffa L.) در شرایط آب و هوایی اهواز

محمد حسنی نسب؛ اسفندیار فاتح؛ امیر آینه بند؛ علی منصفی؛ کوروش بهنام فر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jci.2025.378013.2889

چکیده

هدف: این مطالعه به ‌منظور اثر کاربرد توأم کودهای شیمیایی NPK و آلی بر صفات عملکرد و ویژگی‌های کمّی گیاه چای تُرش، در سال زراعی 1402-1401 در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان واقع در شهرستان اهواز موردبررسی قرار گرفت. روش پژوهش: این آزمایش در قالب طرح کرت‌های خردشده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام ... بیشتر هدف: این مطالعه به ‌منظور اثر کاربرد توأم کودهای شیمیایی NPK و آلی بر صفات عملکرد و ویژگی‌های کمّی گیاه چای تُرش، در سال زراعی 1402-1401 در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان واقع در شهرستان اهواز موردبررسی قرار گرفت. روش پژوهش: این آزمایش در قالب طرح کرت‌های خردشده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح کود شیمیایی (N0-P0-K0، N75-P50-K50، N150-P75-K75 و N225-P100-K100) به‌عنوان کرت اصلی و چهار سطح کود آلی (عدم مصرف، اسید هیومیک، ورمی‌کمپوست و اسید هیومیک + ورمی‌کمپوست) به‌عنوان کرت فرعی بودند. ابعاد هر کرت 3 × 3 متر و در هر کرت چهار ردیف کشت صورت پذیرفت. فاصله بین ردیف‌های کشت 75 سانتی‌متر در نظر گرفته شد. تمامی کودهای شیمیایی فسفر و پتاسیم و یک‌سوم نیتروژن از منابع کودی سوپرفسفات‌تریپل، سولفات‌پتاسیم و اوره به‌صورت طرح پایه در بلوک‌های آزمایشی مصرف شد و دوم سوم کود نیتروژن موردنیاز گیاه در دو مرحله رشدی 4 تا 5 برگی و قبل از ظهور غنچه‌ها به میزان خالص در هکتار از منبع اوره مصرف گردید. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر اصلی کود شیمیایی، کود آلی و اثر متقابل کود شیمیایی × کود آلی برای کلیه صفات اندازه‌گیری شده در این آزمایش در چای تُرش معنی‌دار هستند. با توجه به اثر متقابل معنی‌دار، مقایسه میانگین برای ترکیبات تیماری بر اساس آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد انجام شد. ترکیب تیماری N100-P100-K225 به همراه اسید هیومیک + ورمی‌کمپوست بیشترین مقدار را برای تمامی صفات به‌جز درصد روغن دانه در بین ترکیبات تیماری را به خود اختصاص داد که با ترکیب تیماری N150-P75-K75 به همراه اسید هیومیک + ورمی‌کمپوست برای صفات وزن خشک اندام هوایی، تعداد دانه در غوزه، وزن هزار دانه، وزن کاسبرگ در هر غوزه، ظرفیت آنتی‌اکسیدانی کاسبرگ و عملکرد بیولوژیک تفاوت معنی‌داری نشان نداد. کمترین مقدار برای تمامی صفات اندازه‌گیری شده در ترکیب تیماری N0-P0-K0 + عدم مصرف کود آلی مشاهده شد. نتیجه‌گیری: کاربرد هم‌زمان کودهای شیمیایی و آلی سبب بهبود و افزایش صفات عملکرد و ویژگی‌های کمّی چای در شرایط مزرعه شد. نتایج این مطالعه حاکی از آن بود تغییر در صفات اندازه‌گیری شده به‌طور مؤثری با افزایش مقدار سطوح کودی NPK مرتبط بوده است و تغییر سطوح کود آلی اثر کمتری در مقدار صفات موردمطالعه داشته است. بااین‌وجود امروزه به دلیل اثرات مضر کودهای شیمیایی، تمایل به استفاده از کودهای آلی موردتوجه قرارگرفته است.

مشاهده مقاله

ارزیابی تحمل به سرما در گیاهچه‌های عدس باززایی شده از طریق کشت درون شیشه‌ای

هاجر آشوردن؛ مسعود دهداری؛ اسد معصومی اصل؛ رحمت الله کریمی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jci.2025.387181.2909

چکیده

هدف: این مطالعه با هدف استفاده از تنوع سوماکلونی و بررسی تحمل به سرما در گیاهچه‌های حاصل از کشت درون شیشه‌ای اجرا گردید. روش پژوهش: جهت بررسی تحمل به سرما گیاهچه‌های باززایی شده هفت ژنوتیپ عدس در معرض دو سطح دمایی 5 و 25 درجه قرار گرفتند. آزمایش در هر سطح دمایی به صورت طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی یاسوج در سال 1400 به ... بیشتر هدف: این مطالعه با هدف استفاده از تنوع سوماکلونی و بررسی تحمل به سرما در گیاهچه‌های حاصل از کشت درون شیشه‌ای اجرا گردید. روش پژوهش: جهت بررسی تحمل به سرما گیاهچه‌های باززایی شده هفت ژنوتیپ عدس در معرض دو سطح دمایی 5 و 25 درجه قرار گرفتند. آزمایش در هر سطح دمایی به صورت طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی یاسوج در سال 1400 به اجرا درآمد. ده روز بعد از اعمال تیمارهای دمایی صفات ارتفاع اندام هوایی، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه و طول ریشه اندازه‌گیری شدند بعلاوه نشت الکترولیت، میزان قندهای محلول و کلروفیل برگ نیز اندازه‌گیری شدند. سپس تجزیه واریانس بر روی مشاهدات صورت پذیرفت و براساس نتایج بدست آمده ضرایب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی و وراثت‌پذیری صفات محاسبه شدند. در مرحله بعد تجزیه به عامل‌ها انجام و مهمترین عامل‌ها تفسیر شدند. در نهایت نمودار سه‌بعدی براساس سه عامل اول ترسیم و ژنوتیپ‌ها گروهبندی شدند. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر دما برای تمامی صفات؛ اثر ژنوتیپ برای تمامی صفات بجز طول ریشه و برهمکنش دما و ژنوتیپ برای تمامی صفات بجز ارتفاع اندام هوایی، مقدار کاروتنوئید و کلروفیل معنی‌دار شدند. در دمای 5 درجه سلسیوس (تنش سرما) از نظر بیشتر صفات ژنوتیپ 09S 83259-14ILL6994/ILL5480 از سایر ژنوتیپ‌ها بهتر بود. گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها با استفاده از نمودار سه بعدی حاصل از امتیاز سه عامل اول، ژنوتیپ-های ILL 7979 و 09S 83259-14ILL6994/ILL5480 را به عنوان متحمل‌ترین ژنوتیپ‌ها در شرایط تنش سرما معرفی نمود. صفت نشت الکترولیت بیشترین مقدار شدت تنش را داشت که نشان می‌دهد این صفت بیشتر از سایر صفات تحت تأثیر سرما قرار گرفت. ضرایب تنوع ژنوتیپی و فنوتیپی نشان داد که ژنوتیپ‌ها از نظر صفات مرتبط با اندام هوایی بیشترین تنوع را داشتند. سهم واریانس ژنتیکی نسبت به سایر اجزاء در این تنوع بیشتر بود. نتیجه‌گیری: در مجموع نتایج نشان داد که بین گیاهچه‌های حاصل از کشت بافت ژنوتیپ‌ها تنوع کافی از نظر تحمل به سرما وجود دارد. بالا بودن سهم واریانس ژنتیکی در این مطالعه نشان می‌دهد که انتخاب در شرایط کشت بافت برای تحمل به سرما در عدس کارا خواهد بود. بعلاوه صفات مهمی مثل میزان نشت الکترولیت، وزن تر و خشک اندام هوایی به شدت تحت تأثیر سرما قرار گرفته‌اند که احتمالا بتوانند بعنوان معیاری برای تحمل به سرما در عدس بکار روند.. از این نتایج می‌توان در برنامه‌های اصلاحی بهبود تحمل به سرما در عدس استفاده نمود.

مشاهده مقاله

بررسی تأثیر ملاتونین در بادرشبویه (Dracocephalummoldavica L.)در سطوح مختلف ‌آبیاری

مینا امانی؛ محسن سبزی نوجه ده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jci.2025.386525.2908

چکیده

تنش کم ‌آبی می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر گیاهان از طریق تخریب کارکردهای فیزیولوژیکی و متابولیکی آن‌ها دارد. از طرف دیگر، ملاتونین با تعدیل فرآیندهای مختلف فیزیولوژیکی، پاسخ‌های زیستی گیاهان را تنظیم کرده و در نهایت مقاومت آن‌ها را در برابر شرایط تنش افزایش می‌دهد. در این پژوهش، تأثیر غلظت‌های مختلف ملاتونین (شاهد، 50 و 100 میکرومولار) ... بیشتر تنش کم ‌آبی می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر گیاهان از طریق تخریب کارکردهای فیزیولوژیکی و متابولیکی آن‌ها دارد. از طرف دیگر، ملاتونین با تعدیل فرآیندهای مختلف فیزیولوژیکی، پاسخ‌های زیستی گیاهان را تنظیم کرده و در نهایت مقاومت آن‌ها را در برابر شرایط تنش افزایش می‌دهد. در این پژوهش، تأثیر غلظت‌های مختلف ملاتونین (شاهد، 50 و 100 میکرومولار) بر ویژگی‌های فیزیولوژیکی گیاه بادرشبویه در شرایط تنش کم‌آبی (25، 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و سه تکرار تکرار در گلخانه و آزمایشگاه دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر، دانشگاه تبریز در سال 1401 مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که محلول‌پاشی گیاهان با غلظت 100 میکرومولار ملاتونین تأثیر قابل توجهی در بهبود پارامترهای رنگیزه‌های فتوسنتزی دارد. این بهبود از طریق افزایش متابولیت‌های ثانویه، شامل ترکیبات فنولی و فلاونوئیدها، و همچنین آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان، به ویژه فنیل آلانین آمونیالیاز، مشاهده شد. این تأثیر مثبت به‌ویژه در شرایط تنش کم‌آبی متوسط و شدید بارزتر بود و نشان‌دهنده توانایی ملاتونین در بهبود مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های محیطی است. به‌طور خاص، در تیمارهایی که با 100 میکرومولار ملاتونین محلول‌پاشی شده بودند، بیشترین میزان فنول (952/51 میلی‌گرم اسید گالیک بر گرم وزن تر برگ) و فلاونوئید (424/11 میلی‌گرم کوئرستین بر گرم وزن تر برگ) ثبت شد. همچنین، مقادیر بالایی از مالون دی‌آلدهید (128/1 میکرومول بر گرم وزن خشک) و فعالیت آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز (84/17 میکرومول سینامیک اسید در دقیقه در میلی‌گرم پروتئین) نیز در این تیمار تحت شرایط تنش شدید (25 درصد ظرفیت زراعی) مشاهده گردید. این نتایج به وضوح نشان می‌دهد که ملاتونین می‌تواند به عنوان یک عامل مؤثر در کاهش آسیب‌های ناشی از تنش کم‌آبی عمل کند و به گیاه بادرشبویه کمک کند تا در شرایط نامساعد محیطی بهتر عمل کند. با توجه به یافته‌های این پژوهش، می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از ملاتونین در شرایط تنش کم‌آبی نه تنها به کاهش شدت آسیب‌های ناشی از تنش کمک می‌کند، بلکه همچنین می‌تواند به بهبود کیفیت و عملکرد گیاهان بادرشبویه منجر شود. به‌ویژه، محلول‌پاشی با غلظت 100 میکرومولار ملاتونین منجر به افزایش قابل توجهی در میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی، متابولیت‌های ثانویه، و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان شد. این نتایج نشان‌دهنده توانایی ملاتونین در تقویت مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های محیطی و بهبود پایداری آن‌ها در شرایط کم‌آبی است.

مشاهده مقاله

پویایی مواد فتوسنتزی در میانگره‌های ساقه ارقام جو دیم رشد یافته در مناطق با آب و هوای متفاوت

مهدی جودی؛ اصغر مهربان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jci.2025.389854.2916

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف مطالعه توان ذخیره‌سازی و انتقال مجدد در میانگره‌های ساقه ارقام مختلف جو دیم رشد یافته در مناطق با آب و هوای متفاوت اجرا شد. روش پژوهش: تعداد 8 رقم جو (4 رقم جو دوردیفه و 4 رقم جو شش ردیفه) به صورت دیم در شهرستان مشگین‌شهر (منطقه مدیترانه‌ای با زمستان سرد) و جعفرآباد مغان (منطقه نیمه حاره‌ای با زمستان نیمه‌سرد) در ... بیشتر هدف: این پژوهش با هدف مطالعه توان ذخیره‌سازی و انتقال مجدد در میانگره‌های ساقه ارقام مختلف جو دیم رشد یافته در مناطق با آب و هوای متفاوت اجرا شد. روش پژوهش: تعداد 8 رقم جو (4 رقم جو دوردیفه و 4 رقم جو شش ردیفه) به صورت دیم در شهرستان مشگین‌شهر (منطقه مدیترانه‌ای با زمستان سرد) و جعفرآباد مغان (منطقه نیمه حاره‌ای با زمستان نیمه‌سرد) در سال زراعی 1430-1402 کاشته شدند. تجمع و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی در سطح میانگره‌های ساقه (پدانکل، پنالتی‌میت و میانگره‌های زیرین) به صورت وزنی اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: مناطق مورد آزمایش از نظر آب و هوا متفاوت بودند. در شرایط مشگین‌شهر، بالا بودن مقدار بارش و پایین بودن میانگین دما باعث طولانی‌تر شدن فصل رشد در قیاس با شرایط مغان شد. طول میانگره‌های بالایی (پدانکل و پنالتی‌میت) در شرایط مشگین‌شهر بیشتر از مغان بود. در مقابل، میانگره‌های زیرین در شرایط مغان نسبت بیشتری از طول ساقه را تشکیل دادند. حداکثر وزن پدانکل، پنالتی‌میت و میانگره‌های زیرین در شرایط مشگین‌شهر به ترتیب در 18، 18 و 15 روز بعد از گرده‌افشانی و در شرایط مغان به ترتیب در 4، 4 و 4 روز بعد از گرده‌افشانی بدست آمد. حداکثر وزن میانگره‌ها (تجمع مواد فتوسنتزی)، مقدار انتقال مجدد ذخایر و مقدار عملکرد دانه در ساقه در شرایط مشگین شهر بیشتر از مغان بود. ارقام از نظر صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و زراعی تفاوت معنی‌داری داشتند. اثر متقابل رقم در مکان عموما برای حداکثر وزن و حداکثر وزن مخصوص میانگره‌ها و ساقه معنی‌دار نبود. علیرغم اینکه مقدار این صفات با تغییر مکان تغییر کرد، ولی رتبه ارقام برای این متغیرها تقریبا ثابت ماند. در شرایط مشگین‌شهر و مغان، بیشترین مقدار وزن و وزن مخصوص میانگره‌ها در ارقام برزین و جلگه مشاهده شد. اثر متقابل رقم در مکان برای انتقال مجدد از میانگره‌ها و ساقه معنی‌دار بود. تغییر مکان از یک طرف باعث تغییر در مقدار صفات و از طرف دیگر باعث تغییر در رتبه ارقام برای این صفات شد. ارقام جلگه و برزین در آزمایش مشگین‌شهر و ارقام برزین و اکسین در آزمایش مغان بالاترین مقدار انتقال مجدد تجمعی را داشتند. نتیجه‌گیری: در هر دو مکان مورد آزمایش، مقدار ذخیره‌سازی و انتقال مجدد در میانگره‌های زیرین ساقه بیشتر بود. بنابراین میانگره‌های زیرین باید دارای طول، وزن و وزن مخصوص بالایی باشند تا بتوانند در اول فصل بهار مقادیر مناسبی از مواد فتوسنتزی را ذخیره کرده و در انتهای فصل رشد فعالانه آن را به دانه ها انتقال دهند