به زراعی کشاورزی

تجزیه به عامل ها و گروهبندی ژنوتیپ‌های مختلف گندم تحت شرایط تنش خشکی گلدهی در محیط گلخانه

بهنام طهماسب پور؛ سدابه جهانبخش؛ علیرضا تاری نژاد؛ حمید محمدی؛ علی عبادی

دوره 27، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 169-187

https://doi.org/10.22059/jci.2024.368625.2867

چکیده

هدف: گندم مهم‌ترین گیاه زراعی است که حدود 20 درصد از اراضی جهان به کشت آن اختصاص‌یافته است. براساس گزارش فائو حدود 90 درصد از کشور ایران در نواحی خشک و نیمه‌خشک قرار دارد. تنش خشکی هرساله خسارت فراوانی را در محصولات زراعی ایجاد میکند و موجب کاهش 17 درصدی عملکرد میگردد؛ ازاین‌رو انجام پژوهش‌ها در زمینه بهبود مقاومت گیاهان در برابر ... بیشتر هدف: گندم مهم‌ترین گیاه زراعی است که حدود 20 درصد از اراضی جهان به کشت آن اختصاص‌یافته است. براساس گزارش فائو حدود 90 درصد از کشور ایران در نواحی خشک و نیمه‌خشک قرار دارد. تنش خشکی هرساله خسارت فراوانی را در محصولات زراعی ایجاد میکند و موجب کاهش 17 درصدی عملکرد میگردد؛ ازاین‌رو انجام پژوهش‌ها در زمینه بهبود مقاومت گیاهان در برابر تنش خشکی و یافتن راهکارهای مناسب بهمنظور کمینه‌ساختن تلفات آب در بخش کشاورزی از اهمیت ویژهای برخوردار است. بنابراین ارزیابی و تعیین میزان تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های گندم نان براساس عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش رطوبتی و بررسی اهمیت نسبی صفات ریخت‌شناسی، فنولوژیکی و فیزیولوژیکی مؤثر بر عملکرد ژنوتیپ‌های موردمطالعه به‌منظور دستیابی به معیارهایی برای انتخاب ژنوتیپ‌های پرمحصول بهمنظور استفاده در برنامه‌های به‌نژادی لازم و ضروری است. هدف این پژوهش بررسی روابط موجود بین صفات و استفاده از این روابط در گزینش ارقام پرمحصول تحت شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی در مرحله شروع گلدهی بود. روش پژوهش: بهمنظور شناسایی همبستگی و روابط بین صفات مختلف در گندم نان، 30 ژنوتیپ به‌عنوان فاکتور فرعی تحت آزمایش اسپلیت ‌پلات در قالب طرح کاملاً تصادفی در گلخانه با سه تکرار در شرایط آبیاری طبیعی و تنش رطوبتی شروع گلدهی بررسی شدند. پس از اندازه‏گیری صفات موردمطالعه، به‎منظور بررسی روابط موجود بین عملکرد و اجزای عملکرد، با سایر صفات و بررسی اهمیت نسبی صفات مؤثر بر عملکرد ژنوتیپ‌های موردمطالعه، تجزیه واریانس، مقایسه میانگین‌ها، تجزیه خوشه‌ای و تجزیه به عاملها انجام شد. یافته‌ها: تجزیه خوشه‌ای براساس کلیه صفات در شرایط نرمال و تنش کمبود آب به‌روش وارد و با استفاده از فاصله مربع اقلیدسی انجام گرفت، در تجزیه خوشه‌ای تحت شرایط نرمال، چهار گروه ایجاد شد که ژنوتیپ‌های برتر از نظر وزن دانه در گروه اول (cd-6، c-93-8، cd-3، cd-5، cd-7، cd-4، c-93-4، cd-1، cd-9، c-94-8 و c-93-6) با میانگین 93/7 گرم در واحد پنج بوته قرار گرفتند، اما تحت شرایط تنش خشکی ژنوتیپ‌های گروه دوم (میهن، اروم، c-93-3، c-94-7، c-93-9، c-94-3، c-93-8، cd-2 و c-93-7) دارای بیش‌ترین وزن دانه (18/2 گرم در واحد پنج بوته) بودند. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج پژوهش، دو مؤلفه اول و دوم 24/76 درصد از تغییرات کل داده‌های اولیه را توجیه کردند که صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی توانستند ارقام حساس (C-93-11 و C-93-4) و متحمل به خشکی (میهن و اروم) را از هم تفکیک نمایند. براساس نتایج تجزیه بای‌پلات، صفات سطح برگ پرچم، سرعت رشد رویشی، تعداد پنجه بارور، عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه نقش تعیین‌کننده در جداسازی ژنوتیپها تحت شرایط نرمال و تنش داشتند.

مشاهده مقاله

پیش‌بینی اثر برخی از عوامل اقلیمی آینده بر طول دوره زایشی و عملکرد برخی از ارقام گندم دیم در شهرستان خرم‌آباد

کامران حقی آبی؛ موسی مسکرباشی؛ مجید نبی پور؛ سید امیر موسوی

دوره 27، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 189-202

https://doi.org/10.22059/jci.2025.382374.2896

چکیده

هدف: پژوهش حاضر به‌منظور بررسی تغییرات برخی از عوامل اقلیمی در شهرستان خرم‌آباد در دوره‌ها (2040-2024، 2060-2041 و 2080-2061) و سناریوهای اقلیمی (RCP2.6، RCP4.5 و RCP8.5) آینده و اثر آن‌ها بر طول دوره زایشی و عملکرد دانه گندم دیم انجام شد. روش پژوهش: برای پیش‌بینی تغییرات متغیرهای اقلیمی از نسخه هفتم نرم‌افزار لارس و الگوی HadCM3 و از داده‌های اقلیمی 35 ساله ... بیشتر هدف: پژوهش حاضر به‌منظور بررسی تغییرات برخی از عوامل اقلیمی در شهرستان خرم‌آباد در دوره‌ها (2040-2024، 2060-2041 و 2080-2061) و سناریوهای اقلیمی (RCP2.6، RCP4.5 و RCP8.5) آینده و اثر آن‌ها بر طول دوره زایشی و عملکرد دانه گندم دیم انجام شد. روش پژوهش: برای پیش‌بینی تغییرات متغیرهای اقلیمی از نسخه هفتم نرم‌افزار لارس و الگوی HadCM3 و از داده‌های اقلیمی 35 ساله (2023-1987) استان، به‌عنوان دورۀ پایه استفاده شد. جهت پیش‌بینی طول دوره زایشی و عملکرد دانه برخی از ارقام گندم دیم نیز از نسخه 1/7 مدل اپسیم استفاده شد. ورودی‌های مدل داده‌های اقلیمی، خاکی، گیاهی و اطلاعات مدیریتی می‌باشد. بدین منظور از خروجی مدل لارس به‌عنوان ورودی مدل اپسیم استفاده شد. جهت تهیه اطلاعات گیاهی، مدیریتی و خاکی آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تیمار (ارقام قابوس، کوهدشت و آفتاب) و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی اداره کل هواشناسی استان لرستان واقع در شهرستان خرم‌آباد در سال زراعی 1401-1400 اجرا شد. با استفاده از اطلاعات آزمایش مزرعه‌ای، ضرایب ژنتیکی ارقام شناسایی و مدل بر مبنای آن بومی‌سازی شد. جهت صحت‌سنجی و ارزیابی مدل در شرایط اقلیمی و مدیریتی مختلف نیز از داده‌های آزمایش‌های میدانی که 10 مزرعه منتخب در شهرستان خرم‌آباد بود، استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که با افزایش غلظت دی‌اکسیدکربن از 86-18 درصد، دمای کمینه 43-10 درصد، دمای بیشینه 21-6 درصد و میزان بارش 20-2 درصد افزایش خواهد یافت. با افزایش عوامل اقلیمی مذکور، در دوره‌های اقلیمی آینده طول دوره زایشی رقم قابوس به‌طور متوسط بین صفر تا 1/3 درصد و در سناریوهای اقلیمی خوش‌بینانه تا بدبینانه بین 2/1 تا 8/1 درصد کاهش، خواهد یافت. در دوره‌های اقلیمی مختلف، طول دوره زایشی رقم آفتاب در بازه 7/1- تا 7/1+ و رقم کوهدشت 1/1- تا 7/2+ درصد تغییر خواهد یافت. با توجه به تغییر طول دوره زایشی، عملکرد دانه ارقام گندم دیم بسته به دوره و سناریوی اقلیمی به‌طور متوسط 6/15 تا 2/42 درصد کاهش خواهد یافت. در سناریوهای خوش‌بینانه و متوسط، میزان کاهش عملکرد دانه رقم قابوس نسبت به دورۀ پایه کم‌تر از ارقام آفتاب و کوهدشت بوده، اما در سناریوی بدبینانه روند تغییر کرده و میزان کاهش عملکرد دانه رقم کوهدشت کم خواهد بود. با این وجود، در سناریوی بدبینانه نیز در دوره‌های اقلیمی مختلف رقم قابوس عملکرد بالاتری نسبت به ارقام آفتاب و کوهدشت داشت. نتیجه‌گیری: با توجه به این‌که کشاورزان قادر نیستند شرایط اقلیمی را کنترل کنند، لذا با اتخاذ استراتژی‌های سازگاری مناسب با شرایط اقلیمی منطقه (از جمله انتخاب رقم مناسب، تاریخ کاشت، روش آبیاری، تراکم مناسب و غیره) می‌توان اثرات منفی تغییر اقلیم بر رشد، نمو و تولید محصولات کشاورزی را کاهش داد. در این راستا استفاده از مدل زراعی اپسیم نیز در پیش‌بینی، سناریوسازی و اتخاذ تصمیم‌های مدیریتی می‌تواند راه‌گشا باشد.

مستندسازی شرایط تولید و کمی‌سازی خلأ عملکرد گندم و جو پاییزه در استان البرز با بهره‌گیری از مدل اپسیم

ثریا نوید؛ محمدرضا جهانسوز؛ سعید صوفی زاده

دوره 27، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 203-222

https://doi.org/10.22059/jci.2025.387384.2910

چکیده

هدف: پژوهش حاضر به‌منظور مستندسازی شرایط تولید و کمی‌سازی خلأ عملکرد گیاهان گندم و جو پاییزه در استان البرز با استفاده از مدل‌های زراعی و اقلیمی انجام شد. روش پژوهش: جهت پیش‌بینی متوسط عملکرد پتانسیل منطقه طی 10 سال گذشته از زیرمدل‌های نسخه 1/7 مدل اپسیم (APSIM-Wheat و APSIM-Barley) استفاده شد. به این منظور ابتدا زیرمدل‌های یادشده برای ارقام ... بیشتر هدف: پژوهش حاضر به‌منظور مستندسازی شرایط تولید و کمی‌سازی خلأ عملکرد گیاهان گندم و جو پاییزه در استان البرز با استفاده از مدل‌های زراعی و اقلیمی انجام شد. روش پژوهش: جهت پیش‌بینی متوسط عملکرد پتانسیل منطقه طی 10 سال گذشته از زیرمدل‌های نسخه 1/7 مدل اپسیم (APSIM-Wheat و APSIM-Barley) استفاده شد. به این منظور ابتدا زیرمدل‌های یادشده برای ارقام غالب تعیین‌شده پارامتریابی و سپس کارایی مدل برای پیش‌بینی عملکرد ارقام موردارزیابی قرار گرفت. برای انجام عمل پارامتریابی و ارزیابی مدل نیاز به داده‌های هواشناسی، مدیریت رایج در منطقه و ضرایب ژنتیکی ارقام بود. جهت جمع‌آوری این داده‌ها، پژوهشی چهارساله در دو بخش مزرعه‌ای و میدانی انجام شد. جهت پارامتریابی مدل، آزمایشی دوساله در مزرعه سازمان انرژی اتمی (سال‌ زراعی 94-1393) و دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران (سال زراعی 96-1395) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 12 تیمار (شش رقم جو و شش رقم گندم) و سه تکرار انجام شد. با استفاده از داده‌های آزمایش مزرعه‌ای، ضرایب ژنتیکی ارقام شناسایی و مدل بر مبنای آن بومی‌سازی شد. جهت ارزیابی مدل نیز نمونه‌برداری میدانی طی سال‌های زراعی 98-1397 و 99- 1398، از 60 مزرعه منتخب منطقه نظرآباد واقع در استان البرز صورت گرفت. یافته‌ها: در هر دو سال آزمایش شاخص‌های ارزیابی مدل (nRMSE، CRM، D-index و R2) کارایی زیرمدل‌های اپسیم در شبیه‌سازی عملکرد گندم و جو را تأیید کردند. نتایج حاصل از شبیه‌سازی نشان داد که در شرایط پتانسیل، طی 10 سال گذشته گیاهان گندم و جو در استان البرز به‌طور متوسط توانایی تولید 10800 و 10350 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه را داشتنه‌اند. خلأ عملکرد گندم در سطح یک (اختلاف عملکردهای پتانسیل و کشاورزان پیشرو)، سطح دو (اختلاف عملکردهای کشاورزان پیشرو و قابل‌دسترس)، سطح سه (اختلاف عملکردهای قابل‌دسترس و واقعی) و سطح چهار (اختلاف عملکرد واقعی و متوسط منطقه)، به‌ترتیب 5/18، 9/14، 5/26، 3/18 درصد و در جو به‌ترتیب 5/29، 1/3، 0/24 و 7/23 درصد بود. عوامل مدیریتی ازجمله دور آبیاری، حجم آب مصرفی در طول فصل رشد، تاریخ کاشت، رقم مورد کاشت، میزان کود مصرفی نیتروژن و تراکم گیاهی، مهم‌ترین عوامل مؤثر بر خلأ عملکرد گندم و جو در استان البرز بودند. نتیجه‌گیری: بنا بر نتایج این بررسی، کشاورزان منطقه می‌توانند با اتخاذ راهبردهای مناسب و بهینه مدیریتی (سطوح مختلف رژیم‌های رطوبتی، کودی، تاریخ کشت‌ و رقم مناسب کشت)، ضمن افزایش تولیدات منطقه در حفظ منابع کشور مؤثر باشند. در این راستا استفاده از مدل زراعی اپسیم نیز در پیش‌بینی، سناریوسازی و اتخاذ تصمیم‌های مدیریتی می‌تواند راه‌گشا باشد.

پوشش‌دهی جوانه‌های جانبی ساقه نیشکر و تعیین ترکیب مناسب جهت تولید بذر تک‌جوانه‌‏ای نیشکر

زهرا عجریب زاده؛ سلیم فرزانه؛ محمود شمیلی؛ حمید رضا بلوچی؛ عزیز کرملاچعب؛ رئوف سید شریفی

دوره 27، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 223-237

https://doi.org/10.22059/jci.2023.343312.2713

چکیده

هدف: با توجه به مصرف زیاد قلمه در کشت نیشکر و زوال سریع قلمهها، استفاده از روشهای مدیریت زراعی پس از برداشت ضروری میباشد. مطالعه حاضر با هدف تعیین پوشش غذایی مناسب برای تک‌جوانههای نیشکر انجام شد.روش پژوهش: این پژوهش بهصورت طرح کاملاً تصادفی، با سه تکرار در سال 1398، به منظور بررسی تأثیر چهار نوع چسباننده کربوکسیمتیلسلولز ... بیشتر هدف: با توجه به مصرف زیاد قلمه در کشت نیشکر و زوال سریع قلمهها، استفاده از روشهای مدیریت زراعی پس از برداشت ضروری میباشد. مطالعه حاضر با هدف تعیین پوشش غذایی مناسب برای تک‌جوانههای نیشکر انجام شد.روش پژوهش: این پژوهش بهصورت طرح کاملاً تصادفی، با سه تکرار در سال 1398، به منظور بررسی تأثیر چهار نوع چسباننده کربوکسیمتیلسلولز (40، 60 و 80 گرم در لیتر)، صمغ عربی (50، 100 و 150 گرم در لیتر)، کتیرا (30، 60 و 90 گرم در لیتر) و نشاسته (45، 60 و 75 گرم در لیتر) به‌عنوان آزمایش اول و چهار نوع ترکیب تغذیهای هیومیکاسید (شش، نُه و 12 گرم در لیتر)، فیلترکیک (پنج، 10 و 15 گرم در کیلوگرم)، سوپرجاذب (10، 30 و 45 گرم در کیلوگرم) و کود میکروکمبی (10، 20 و 30 گرم در کیلوگرم) به‌عنوان آزمایش دوم به‌همراه شاهد در شرایط گلخانهای ایستگاه تحقیقاتی نیشکر- خوزستان موردبررسی قرار گرفت.یافته‌ها: نتایج نشان داد اثر چهار نوع چسب بر شاخصهای گیاه نیشکر همچون سرعت سبزشدن، ارتفاع ساقه، وزن خشک ساقه و میزان رطوبت گیاه معنیدار بود و بیش‌ترین اثر مثبت در چسب نشاسته (60 گرم در لیتر) مشاهده گردید. چهار ترکیب تغذیهای بر شاخصهایی همچون سرعت سبزشدن، ارتفاع ساقه، وزن خشک ساقه و میزان رطوبت گیاه اثر معنیداری داشت.نتیجه‌گیری: با توجه به اثر مثبت بیش‌تر چسب نشاسته، میتوان در بررسیهای بعدی از این چسب به‌عنوان چسبانندهای، همراه با سایر ترکیبهای تغذیهای و مواد پرکننده برای پلت‌کردن جوانههای جانبی ساقه نیشکر استفاده کرد.

ارزیابی پاسخ‌های اکوفیزیولوژیک و عملکرد دانه گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) به محلول‌پاشی کلات روی و ۲۴-اپی براسینولید در شرایط تنش خشکی

علی درجانی؛ ایرج اله دادی؛ حمید جباری؛ حسن امیری اوغان

دوره 27، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 239-260

https://doi.org/10.22059/jci.2025.388201.2913

چکیده

هدف: این مطالعه با هدف بررسی اثر محلول‌پاشی کلات‌روی و 24-اپی برسینولید در جبران کاهش عملکرد دانه گلرنگ (رقم گلدشت) در شرایط تنش خشکی انجام شد. روش پژوهش: آزمایش به‌صورت اسپلیت‌فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار طی سال‌های زراعی 1401-1402 و 1403-1402 در مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا شد. فاکتورهای موردبررسی ... بیشتر هدف: این مطالعه با هدف بررسی اثر محلول‌پاشی کلات‌روی و 24-اپی برسینولید در جبران کاهش عملکرد دانه گلرنگ (رقم گلدشت) در شرایط تنش خشکی انجام شد. روش پژوهش: آزمایش به‌صورت اسپلیت‌فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار طی سال‌های زراعی 1401-1402 و 1403-1402 در مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا شد. فاکتورهای موردبررسی شامل تنش خشکی در مرحله گل‌دهی (I1)، در مرحله پُرشدن دانه (I2) و آبیاری معمول (شاهد) (I3)، ب) محلول‌پاشی روی شامل: محلول‌پاشی با آب مقطر (Zn1)، محلول‌پاشی کلات روی با غلظت سه در هزار (Zn2) و با غلظت شش در هزار (Zn3) و ج) محلول‌پاشی 24-اپی براسینولید در سه سطح شامل محلول‌پاشی با آب مقطر (غلظت صفر میکرومولار (B1)، محلول‌پاشی 24-اپی براسینولید با غلظت 5/0 میکرومولار (B2) و با غلظت 1 میکرومولار (B3) بود. یافته‌ها: نتایج نشان داد که تنش خشکی سبب کاهش عملکرد دانه، شاخص سبزینگی، محتوای نسبی آب برگ و پایداری غشای سلولی شد، درحالی‌که محتوای پرولین، قندهای محلول و فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز در گلرنگ را افزایش داد. بیش‌ترین عملکرد دانه متعلق به تیمار آبیاری معمول (2466 کیلوگرم در هکتار) بود و عملکرد دانه در تیمارهای تنش خشکی در مراحل گلدهی (1959 کیلوگرم در هکتار) و پُرشدن دانه (2222 کیلوگرم در هکتار) به‌طور معنی‌داری کاهش یافت. محلول‌پاشی 24-اپی براسینولید با غلظت یک میکرومولار و کلات روی با غلظت سه در هزار باعث بهبود محتوای نسبی آب برگ، شاخص سبزینگی، محتوای پرولین، محتوای قندهای محلول، پایداری غشاء سلولی و فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز شد. بیش‌ترین میزان شاخص سبزینگی (09/63)، محتوای نسبی آب (11/81 درصد)، محتوای پرولین (43/6 میلی‌گرم در گرم بر وزن تر)، محتوای قندهای محلول (9/77 میلی‌گرم بر گرم وزن تازه) و کم‌ترین میزان نشت الکترولیت از غشا در تیمار ترکیب محلول‌پاشی 24-اپی براسینولید با غلظت یک میکرومولار و کلات روی با غلظت سه در هزار به‌دست آمد. بیش‌ترین عملکرد دانه (2398 کیلوگرم در هکتار) نیز در همین شرایط محلول‌پاشی به‌دست آمد که منجر به افزایش 8 و 22 درصدی نسبت به عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی در مرحله گلدهی (1959 کیلوگرم در هکتار) و مرحله پرشدن دانه (2222 کیلوگرم در هکتار) شد. نتیجه‌گیری: استفاده از محلول‌پاشی کلاتروی و 24-اپیبراسینولید در مزارع گلرنگ در غلظت‌های ذکرشده برای شهرستان پاکدشت و مناطق اقلیمی مشابه با بارندگی محدود به‌دلیل بارندگی‌های نامنظم (سیستم طبقه‌بندی کوپن) که باعث عملکرد پایین گلرنگ می‌شود، قابل توصیه است.

ارزیابی روش‌های مختلف مدیریت علف‌های هرز بر ویژگی‌های عملکردی و فیتوشیمیایی ‏رازیانه

رامین خلیلی؛ جلال خورشیدی؛ سیروان بابایی

دوره 27، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 261-276

https://doi.org/10.22059/jci.2025.383536.2902

چکیده

هدف: کشتوکار رازیانه به‌دلیل بازار مناسب و کاربردهای متنوعی که در صنایع غذایی و دارویی دارد، در حال توسعه است. یکی از مهمترین عوامل خسارتزا در مزارع رازیانه، علف‌های هرز هستند. بنابراین، دستیابی به مناسبترین روش کنترل علف‌های هرز مزرعه رازیانه از ضروریات است. روش پژوهش: در این پژوهش تأثیر 11 روش مختلف کنترل علف‌های ... بیشتر هدف: کشتوکار رازیانه به‌دلیل بازار مناسب و کاربردهای متنوعی که در صنایع غذایی و دارویی دارد، در حال توسعه است. یکی از مهمترین عوامل خسارتزا در مزارع رازیانه، علف‌های هرز هستند. بنابراین، دستیابی به مناسبترین روش کنترل علف‌های هرز مزرعه رازیانه از ضروریات است. روش پژوهش: در این پژوهش تأثیر 11 روش مختلف کنترل علف‌های هرز شامل علف‌کشهای گلایفوسیت، پاراکوات، آفالون، دیورون و سرکه، یکبار کولتیواسیون، دو بار کولتیواسیون، وجین دستی، آتش شعلهافکن، آلوده به علف هرز و عاری از علف هرز، بر رشد علف‌های هرز و نیز ویژگیهای رشدی، عملکردی، و فیتوشیمیایی رازیانه شامل میزان اسانس و ترکیبات تشکیل‌دهنده آن، مطالعه گردید. آزمایش مذکور در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سال 1400 در دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان انجام گرفت. یافته‌ها: تیمار علف‌کش بر صفات وزن خشک اندام هوایی، وزن هزاردانه، عملکرد میوه، محتوای اسانس و عملکرد اسانس رازیانه و نیز وزن خشک علف‌های هرز تأثیر معنیداری داشت، اما ارتفاع بوته و تعداد چتر در بوته رازیانه تحت تأثیر معنیدار تیمار علف‌کش قرار نگرفتند. بیش‌ترین میانگین عملکرد میوه رازیانه در هکتار (95/3 تن) متعلق به تیمار عاری از علف هرز بود و به‌دنبال آن تیمارهای وجین دستی و دیورون قرار داشتند (بهترتیب 63/3 و 3/3 تن در هکتار). کم‌ترین علفهرز (54/3 گرم در مترمربع) از تیمار عاری از علف هرز بهدست آمد که البته با تیمارهای وجین دستی و آتش شعلهافکن تفاوت معنیداری نداشت. محتوای اسانس میوه‌های رازیانه در تیمارهای اعمالشده (غیر از تیمار عاری از علف هرز) تفاوت معنیداری با هم نداشتند. بیش‌ترین عملکرد اسانس (3/133 لیتر در هکتار) از میوه‌های تیمار وجین دستی، و کم‌ترین آن (9/63 لیتر در هکتار) از تیمار گلایفوسیت بهدست آمد. ترکیبات غالب اسانس در همه تیمارها یکسان و شامل آنتول، فنکون و د-لیمونن بودند. بیش‌ترین مقدار ترکیبات آنتول (53/73 درصد)، فنکون (21/12 درصد) و د-لیمونن (56/11 درصد) بهترتیب در تیمارهای گلایفوسیت، آلوده به علف هرز و سرکه مشاهده گردید. نتیجه‌گیری: چنانچه هدف حذف قابل‌قبول علف‌های هرز، عملکرد بیش‌تر میوه و اسانس همراه با کم‌ترین آسیب به محیط زیست باشد، بعد از تیمار عاری از علف هرز، تیمار وجین دستی برترین تیمار بود. اما چنانچه علاوه بر دستیابی به عملکرد بالای محصول، کاهش هزینههای کنترل علف هرز نیز مدنظر باشد، تیمار دیورون برتر بود. از نظر کیفیت اسانس (میزان بالای آنتول و فنکون و میزان کم استراگول)، تیمار آلوده به علف هرز برترین بود.

بررسی برخی خصوصیات زراعی و بیوشیمیایی گیاه آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) تحت تأثیر تلقیح با گونه‌های مایکوریزا و محلول‌پاشی با سرکه چوب

مهدی طاهری اصغری؛ سعیده صلواتی؛ سید رضا میرعلیزاده فرد

دوره 27، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 277-298

https://doi.org/10.22059/jci.2025.380862.2893

چکیده

هدف: هدف از اجرای آزمایش، بررسی اثر محلولپاشی با سرکه چوب و تلقیح با گونههای مایکوریزا بر خصوصیات زراعی و بیوشیمیایی گیاه دارویی آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) بود. روش پژوهش: این آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، طی سالهای زراعی 1402-1401 و 1401-1400 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد تاکستان اجرا شد. ... بیشتر هدف: هدف از اجرای آزمایش، بررسی اثر محلولپاشی با سرکه چوب و تلقیح با گونههای مایکوریزا بر خصوصیات زراعی و بیوشیمیایی گیاه دارویی آویشن باغی (Thymus vulgaris L.) بود. روش پژوهش: این آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، طی سالهای زراعی 1402-1401 و 1401-1400 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد تاکستان اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل مایکوریزا (شاهد، تلقیح بذر و خاک با Glomus mosseae، Glomus etunicatum وGlomus Intraradices ) و سرکه چوب (شاهد، محلولپاشی پنج، 10 و 15 در هزار) بود. یافتهها: نتایج نشان داد اثر متقابل سرکه چوب و مایکوریزا بر وزن تر و خشک ریشه و قطر کانوپی آویشن باغی معنیدار بود. بیش‌ترین مقدار وزن تر ریشه به میزان 5/7587 کیلوگرم بر هکتار، از تیمار 10 در هزار سرکه چوب و کاربرد مایکوریزا G. mosseae به‌دست آمد که نسبت به شاهد 93 درصد افزایش نشان داد. کم‌ترین مقدار وزن تر ریشه نیز از تیمار 15 در هزار سرکه چوب و مایکوریزا G. etunicatum به‌دست آمد. بیش‌ترین وزن خشک ریشه نیز به میزان 6/1566 کیلوگرم بر هکتار از تیمار 10 در هزار سرکه چوب و کاربرد مایکوریزا G. mosseae حاصل شد که نسبت به شاهد 89 درصد افزایش داشت. هم‌چنین نشان داد که اگرچه کاربرد هم‌زمان قارچ مایکوریزا G. mosseae با تیمار سرکه چوب در تمامی سطوح آن باعث افزایش قطر کانوپی میشود بیش‌ترین درصد کلونیزاسیون ریشه با کاربرد سرکه چوب 10 در هزار به‌دست آمد که نسبت به شاهد 14 درصد افزایش داشت. بیش‌ترین درصد کلونیزاسیون ریشه با کاربرد G. etunicatum به‌دست آمد که با G. mosseae در گروه آماری مشابهی قرار گرفت. بیش‌ترین کربوهیدرات محلول شاخساره و پروتئین کل با کاربرد 10 در هزار سرکه چوب حاصل شد که به‌ترتیب 32 و 55 درصد نسبت به شاهد افزایش داشت. بیش‌ترین کربوهیدرات محلول شاخساره و پروتئین کل با کاربرد G. mosseae حاصل شد که نسبت به شاهد به‌ترتیب 15 و 45 درصد افزایش را نشان داد. تیمار 10 در هزار سرکه چوب، توانست افزایش دو برابری درصد اسانس را نسبت به شاهد ایجاد کند. نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که تیمار کاربرد 10 در هزار سرکه چوب و مایکوریزا Glomus mosseae بهترین نتیجه را در عملکرد ماده خشک و صفات کیفی همچون کربوهیدرات محلول شاخساره، پروتئین کل و درصد اسانس به‌همراه داشت. با تأمین مواد غذایی و فراهم‌کردن شرایط افزایش جذب با استفاده از سرکه چوب و مایکوریزا، کلونیزاسیون ریشه در آویشن باغی افزایش یافت و در صفات کل کربوهیدرات محلول شاخصاره، پروتئین کل اندام هوایی، درصد اسانس و درنهایت عملکرد ماده خشک افزایش قابل‌توجهی مشاهده شد.

بررسی تأثیر سازگاری و ناسازگاری پایه‏های کدو بر تغییرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی پیوندک خربزه خاتونی

مائده فرشتیان؛ رضا صالحی محمدی؛ عبدالکریم کاشی؛ مصباح بابالار

دوره 27، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 299-314

https://doi.org/10.22059/jci.2025.371199.2873

چکیده

هدف: به‌منظور بررسی اثرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ناسازگاری پیوندک خربزه خاتونی (Cucumis melo Gr Inodorus accession Khatooni) بر روی پایه‏های کدو، آزمایش‏هایی در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقاتی علوم باغبانی دانشگاه تهران، واقع در محمدشهر کرج در سال 1399 اجرا شد. روش پژوهش: در این پژوهش از هفت رقم کدو به‌عنوان پایه استفاده شد: ... بیشتر هدف: به‌منظور بررسی اثرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ناسازگاری پیوندک خربزه خاتونی (Cucumis melo Gr Inodorus accession Khatooni) بر روی پایه‏های کدو، آزمایش‏هایی در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقاتی علوم باغبانی دانشگاه تهران، واقع در محمدشهر کرج در سال 1399 اجرا شد. روش پژوهش: در این پژوهش از هفت رقم کدو به‌عنوان پایه استفاده شد: ''Rout Power', 'ES 900', 'RZ 12', 'Nongwoo 01', 'RZ6, 'Shintozwa', 'Marvel' و پایه بذری خربزه زراعی 'خاتونی' با نام علمی Cucumis melo GR. Inodorus accession Khatooni نیز علاوه بر پیوندک به‌عنوان گیاه شاهد به‌کار برده شد. سپس اثرات ناسازگاری و سازگاری، برعملکرد وزن میوه، تعداد میوه و بازارپسندی بررسی شد. سپس میزان فعالیت بیوشیمیایی گیاه پیوندک، از جمله محتوای قند و نشاسته موجود در برگ پیوندک، عناصر معدنی برگ (نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و بور) و مقدار پروتئین‏‌ها و آنزیم ‌های تنش (سوپراکسیدیسموتاز، پراکسیداز و کاتالاز) مقایسه شدند. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد بین صفات عملکرد، آنزیم‌های تنش، پروتئین‌ها و محتوای کربوهیدرات‌ها اختلاف معنی‌دار در سطح یک در صد مشاهده شد و در صفاتی چون محتوای عناصر نیتروژن، پتاسیم، کلسیم و بور اختلاف معنی‌دار در سطح 5 درصد بود. نتایج مقایسه میانگین به‌دست آمده نشان داد، عملکرد وزن میوه، تعداد میوه و بازارپسندی محصول تحت تأثیر پایه بود و بیش‌ترین تعداد میوه در بوته، وزن میوه و عملکرد بازارپسندی متعلق به پایه‏های روت‌پاور و شینتوزوا بود که در مقایسه با پایه مارول که ناسازگاری از خود نشان داده بود. مقدار پروتئین تجمع یافته در محل پیوند، در پایه ناسازگار مارول به مقدار 03/1 میلی‌گرم در وزن تر نسبت به پایه شینتوزوا با مقدار 6/0 میلی‌گرم در وزن تر بود و ترکیبات آنزیمی ضداکسیدکننده نیز در محل پیوند پایه‌های ناسازگار بسیار بیش‌تر از پایه سازگار مشاهده شد. مقدار ترکیبات قندی و نشاسته برگ، در شینتوزوا به‌طور معنی‌داری بیش‌تر از پایه ناسازگار، بود. عناصر نیتروژن، کلسیم، منیزیم، بور موجود در برگ گیاهان سازگار به‌طور معنی‌داری بیش‌تر سایرین بود. نتیجه‌‏گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد، ناسازگاری پایه بر تمام جوانب رشد فیزیولوژیک و بیوشیمیایی و عملکرد پیوندک اثر سو داشت. بنابراین پایه مارول به‌عنوان پایه ناسازگار و پایه شینتوزوا پایه سازگار مطلوب برای پیوندک خربزه خاتونی پیشنهاد می‌گردد.

بررسی تأثیر کودهای آلی و شیمیایی روی عملکرد و ویژگی‌های کمی چای ترش (Hibiscus sabdariffa L.) در شرایط آب و هوایی اهواز

محمد حسنی نسب؛ اسفندیار فاتح؛ امیر آینه بند؛ علی منصفی؛ کوروش بهنام فر

دوره 27، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 315-336

https://doi.org/10.22059/jci.2025.378013.2889

چکیده

هدف: این مطالعه به‌منظور اثر کاربرد توأم کودهای شیمیایی NPK و آلی بر صفات عملکرد و ویژگی‌های کمی گیاه چای ترش، در سال زراعی 1402-1401 در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان واقع در شهرستان اهواز موردبررسی قرار گرفت. روش پژوهش: آزمایش به‌صورت کرت‌های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار ... بیشتر هدف: این مطالعه به‌منظور اثر کاربرد توأم کودهای شیمیایی NPK و آلی بر صفات عملکرد و ویژگی‌های کمی گیاه چای ترش، در سال زراعی 1402-1401 در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان واقع در شهرستان اهواز موردبررسی قرار گرفت. روش پژوهش: آزمایش به‌صورت کرت‌های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح کود شیمیایی (N0-P0-K0، N75-P50-K50، N150-P75-K75 و N225-P100-K100) به‌عنوان کرت اصلی و چهار سطح کود آلی (عدم مصرف، هیومیک‌اسید، ورمی‌کمپوست و هیومیک‌اسید+ ورمی‌کمپوست) به‌عنوان کرت فرعی بودند. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر اصلی کود شیمیایی، کود آلی و اثر متقابل کود شیمیایی× کود آلی برای کلیه صفات در چای ترش معنی‌دار بودند. با توجه به معنی‌داری اثر متقابل، مقایسه میانگین برای ترکیبات تیماری براساس آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد انجام شد. ترکیب تیماری N100-P100-K225 به‌همراه هیومیک‌اسید+ ورمی‌کمپوست بیش‌ترین مقدار را برای تمامی صفات به‌جز درصد روغن دانه در بین ترکیبات تیماری را به خود اختصاص داد که با ترکیب تیماری N150-P75-K75 به‌همراه هیومیک‌اسید+ ورمی‌کمپوست برای صفات وزن خشک اندام هوایی، تعداد دانه در غوزه، وزن هزاردانه، وزن کاسبرگ در هر غوزه، ظرفیت آنتی‌اکسیدانی کاسبرگ و عملکرد بیولوژیک تفاوت معنی‌داری نشان نداد. کم‌ترین مقدار برای تمامی صفات در ترکیب تیماری N0-P0-K0+ عدم مصرف کود آلی مشاهده شد. مصرف تلفیقی کودهای آلی و شیمیایی ضمن سازش‌پذیری و مکملی با یکدیگر، شرایط مطلوب و مناسب برای رشد گیاه را فراهم نمودند. کودهای آلی شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک را بهبود داده و موجب توسعه ریشه و افزایش فعالیت باکتری‌های محرک رشد می‌شوند. در نتیجه دسترسی گیاه به عناصر غذایی افزایش می‌یابد. عرضه مداوم عناصر معدنی نیز باعث افزایش رشد، میوه‌دهی و افزایش کیفیت محصول گردید. نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که تغییر در صفات به‌طور مؤثری با افزایش مقدار سطوح کودی NPK مرتبط بوده است و تغییر سطوح کود آلی اثر کم‌تری در مقدار صفات موردمطالعه داشت. مصرف کودهای شیمیایی NPK و کودهای آلی (هیومیک‌اسید و ورمی‌کمپوست) به‌صورت مجزا و ترکیبی، منجر به بهبود کیفیت و کمیت چای ترش شد. روش تلفیقی مصرف کودهای شیمیایی و آلی، ضمن کاهش هزینه‌های تولید و بهبود کمیت و کیفیت محصولات زراعی، موجب حفظ سلامت خاک، تنوع زیستی و ایجاد سیستم کشاورزی پایدار در طولانی‌مدت می‌شود.

ارزیابی عکس‌العمل عملکرد و برخی خصوصیات ریشه و مورفولوژیک گوار (Cyamopsis tetragonoloba) در کشت مخلوط با چای ترش (Hibiscus sabdariffa L.)، تحت مدیریت کود نیتروژن

محمدناصر مودودی؛ وحید شمس آبادی؛ ابراهیم جهانگیر دهبرزویی

دوره 27، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 337-353

https://doi.org/10.22059/jci.2025.377099.2884

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه الگوهای مختلف کشت مخلوط دو گیاه گوار و چای ترش، در سطوح مختلف نیتروژن در شهرستان تایباد، در مزرعه شرکت مدیر کشت توس اجرا گردید. روش پژوهش: آزمایش به‌صورت اسپیلتپلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول شامل هشت الگوی کشت گوار و چای ترش بود. بدین ترتیب که هفت نسبت ... بیشتر هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه الگوهای مختلف کشت مخلوط دو گیاه گوار و چای ترش، در سطوح مختلف نیتروژن در شهرستان تایباد، در مزرعه شرکت مدیر کشت توس اجرا گردید. روش پژوهش: آزمایش به‌صورت اسپیلتپلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول شامل هشت الگوی کشت گوار و چای ترش بود. بدین ترتیب که هفت نسبت کشت مخلوط گوار و چای ترش به‌صورت 1:1، 2:1، 3:1، 1:2، 1:3، 2:3 و 3:2 در کنار کشت خالص گوار مورد کشت واقع شدند. فاکتور دوم نیز شامل کود نیتروژن بود که براساس توصیه آزمایشگاه خاک، در سه سطح اعمال گردید. بدین ترتیب که دو سطح 50 و 100 درصد نیاز گوار به نیتروژن در کنار شرایط عدم مصرف نیتروژن اعمال شدند. یافتهها: نتایج حاصل، حکایت از برتری معنی‌دار تیمار سه ردیف کشت گوار+ یک ردیف کشت چای ترش در شرایط تأمین 100 درصد نیاز نیتروژن در صفات وزن خشک ساقه (با مقدار 4/40 گرم در بوته)، وزن خشک ریشه (با مقدار 5/14 گرم در بوته)، قطر ریشه (با مقدار 16/1 میلیمتر) و طول غلاف (با مقدار 40/7 سانتیمتر) داشت. در دو صفت وزن خشک اندام هوایی و عملکرد دانه، تیمار کشت خالص گوار (با ارائه وزن خشک اندام هوایی 5/60 گرم در بوته و عملکرد دانه 357 گرم در مترمربع) با تیمار کشت سه ردیف گوار+ کشت یک ردیف چای ترش (با ارائه وزن خشک اندام هوایی 7/59 گرم در بوته و عملکرد دانه 355 گرم در مترمربع) در شرایط مشابه تأمین 100 درصد نیاز نیتروژن، در یک گروه آماری قرار گرفته و برتری معنی‌دار را بهخود اختصاص دادند. بنابر یافتههای پژوهش حاضر، کاهش کود مصرفی نیتروژن به کم‌تر از حد کامل نیاز گیاه گوار، در کاهش عملکرد دانه و خصوصیات مورفولوژیک تأثیرگذار بود. نتیجه‌گیری: ترکیب کشت مخلوط کشت سه ردیف گوار+ کشت یک ردیف چای ترش، در کنار مصرف کامل نیتروژن برای زارعین علاقهمند به این نوع سیستم کاشت قابل‌توصیه باشد.

پاسخ عملکرد کمی و کیفی دانه گوار به تراکم کشت و کودهای آلی

فائزه دریایی؛ مجید آقاعلیخانی

دوره 27، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 355-375

https://doi.org/10.22059/jci.2025.370796.2871

چکیده

هدف: گیاه صنعتی‌دارویی گوار (Cyamopsis tetragonoloba L. Taub.) گیاهی مقاوم به خشکی است که با اقلیم کشورمان سازگاری خوبی دارد. این گیاه حتی اگر زمین زراعی در نواحی با بارندگی کم یا بدون بارندگی باشد می‌تواند در شرایط خشک همچنان رشد کنند و عملکرد قابل‌قبول و محصولی پرکاربرد تولید نماید و هزینه‌ آبیاری را به حداقل برساتد. روش پژوهش: به‌منظور بررسی ... بیشتر هدف: گیاه صنعتی‌دارویی گوار (Cyamopsis tetragonoloba L. Taub.) گیاهی مقاوم به خشکی است که با اقلیم کشورمان سازگاری خوبی دارد. این گیاه حتی اگر زمین زراعی در نواحی با بارندگی کم یا بدون بارندگی باشد می‌تواند در شرایط خشک همچنان رشد کنند و عملکرد قابل‌قبول و محصولی پرکاربرد تولید نماید و هزینه‌ آبیاری را به حداقل برساتد. روش پژوهش: به‌منظور بررسی تأثیر تراکم کاشت و سیستم تغذیه بر عملکرد کمی و کیفی دانه گیاه گوار آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس در سال 1397 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه تراکم کاشت (133هزار بوته در هکتار D1:، 88 هزار بوته در هکتار D2: و 66 هزار بوته در هکتار D3:) به‌عنوان عامل اول و سه تیمار تغذیه (کوددهی با کود شیمیایی اوره به میزان 100 کیلوگرم در هکتار F1:، کود آلی ورمی‌کمپوست به میزان شش تن در هکتار F2: و کود آلی بایوجمی به میزان 25/2 تن در هکتار F3:) به‌عنوان عامل دوم ارزیابی شدند. صفات کمی مورد اندازه‌گیری برای گیاه گوار عبارت بودند از ارتفاع بوته، تعداد غلاف در مترمربع، تعداد دانه در غلاف، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت. در پایان فصل رشد، پس از حذف حاشیه‌ها، نمونه‌برداری تصادفی از ردیف‌های میانی کرت‌ها صورت گرفت (10 بوته از هرکرت آزمایشی) و بذور هر تیمار برای اندازه‌گیری خصوصیات مورفولوژیک گیاه و پارامترهای صفات کمی و کیفی بذر به آزمایشگاه فرستاده شدند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که تعداد غلاف در مترمربع، تعداد دانه در علاف، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، عملکرد روغن دانه، عملکرد پروتئین دانه و شاخص برداشت گوار تحت تأثیر برهم‌کنش تراکم و نوع کود قرار گرفتند (05/0P<). در کلیه صفات شامل تعداد غلاف در مترمربع، تعداد دانه در غلاف، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، عملکرد روغن دانه، عملکرد پروتئین دانه و شاخص برداشت تراکم 88 هزار بوته در هکتار همراه با ورمی‌کمپوست به‌عنوان تیمار برتر شناخته شد. بالاترین درصد صمغ گوار در تیمار D1F1 مشاهده شد که با سطوح دیگر کاربرد کود ورمی‌کمپوست و بایوجمی در تراکم 133هزار بوته تفاوت معنی‌دار نداشت. نتیجه‌گیری: به‌طور کلی، برای کشت و کار گوار برای تولید دانه بهترین تراکم 88 هزار بوته در هکتار با مصرف ورمی‌کمپوست است. اما برای تولید دانه از نظر کیفی و برای مصارف صنعتی، مصرف کود شیمیایی در تراکم 133 هزار بوته در هکتار در شرایط منطقه موردبررسی پیشنهاد می‌شود.

تاثیر کادمیوم بر غلظت عناصر مس، آهن، منگنز و روی در اندام هوایی ارقام مختلف گندم

دوره 17، شماره 1 ، اردیبهشت 1394، ، صفحه 27-41

https://doi.org/10.22059/jci.2015.54786

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی میانگین غلظت ریزمغذی‌ها شامل مس، آهن، منگنز و روی در اندام هوایی ارقام مختلف گندم نان (Triticumaestivum) در مرحلۀ به ساقه رفتن در خاک آلوده به کادمیوم بود. تیمار‌های آزمایش به‌ترتیب شامل سه سطح کادمیوم صفر (تیمار شاهد (Cd0)، 40 (Cd40) و 80 (Cd80) میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم خاک) و 14 رقم گندم (‘بهار’، ‘نیک‎نژاد’، ‘مرودشت’، ... بیشتر هدف پژوهش حاضر، بررسی میانگین غلظت ریزمغذی‌ها شامل مس، آهن، منگنز و روی در اندام هوایی ارقام مختلف گندم نان (Triticumaestivum) در مرحلۀ به ساقه رفتن در خاک آلوده به کادمیوم بود. تیمار‌های آزمایش به‌ترتیب شامل سه سطح کادمیوم صفر (تیمار شاهد (Cd0)، 40 (Cd40) و 80 (Cd80) میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم خاک) و 14 رقم گندم (‘بهار’، ‘نیک‎نژاد’، ‘مرودشت’، ‘پارسی’، ‘سیوند’، ‘شیراز’، ‘روشن’، ‘پیشتاز’، ‘آزادی’، ‘شهریار’، ‘پیشگام’، ‘امید’، ‘لوند’ و ‘نوید’) بود. تأثیر کادمیوم بر غلظت ریزمغذی‌ها در سطح 1 درصد معنادار بود. با افزایش سطح کادمیوم، غلظت مس در اندام هوایی همۀ ارقام کاهش یافت. به‌جز دو رقم ‘پیشگام’ و ‘امید’ که در تیمار Cd40 نسبت به تیمار شاهد افزایش غلظت آهن را نشان دادند، غلظت آهن در ارقام دیگر کاهش یافت. بیشترین و کمترین غلظت کادمیوم در تیمار Cd40 به‌ترتیب برای دو رقم ‘نیک‌نژاد’ (7 میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم وزن خشک) و ‘پارسی’ (دو میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم وزن خشک) ثبت شد. همچنین بیشترین و کمترین غلظت کادمیوم در تیمار Cd80 به‌ترتیب در ارقام ‘پیشگام’ (20 میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم وزن خشک) و ‘نوید’ (6 میلی‌گرم کادمیوم در کیلوگرم وزن خشک) مشاهده شد. درمجموع دو رقم ‘نیک‌نژاد’ و ‘پیشگام’ بیشترین قابلیت برداشت کادمیوم را داشتند، همچنین کمترین قابلیت برداشت کادمیوم در دو رقم ‘پارسی’ و ‘نوید’ مشاهده شد.

بررسی خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد چهار رقم کنجد تحت رژیم های رطوبتی خاک

دوره 13، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 75-88

چکیده

کنجد گیاهی دانه روغنی با نیاز نه چندان بالای آبی محسوب می شود. این آزمایش با هدف مطالعه تأثیر شرایط مختلف رطوبتی بر رشد، فلورسانس کلروفیل، محتوای پرولین، عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم گیاه کنجد در سال زراعی 1386 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان ... بیشتر کنجد گیاهی دانه روغنی با نیاز نه چندان بالای آبی محسوب می شود. این آزمایش با هدف مطالعه تأثیر شرایط مختلف رطوبتی بر رشد، فلورسانس کلروفیل، محتوای پرولین، عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم گیاه کنجد در سال زراعی 1386 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. سطوح تیمار آبیاری براساس تبخیر تجمعی از تشت تبخیر کلاس A شامل 1I (75 میلی متر تبخیر)، 2I (110 میلی متر تبخیر) و 3I (145 میلی متر تبخیر) به عنوان عامل اصلی و چهار ژنوتیپ کنجد (ناز تک شاخه، یکتا، ورامین و اولتان) به عنوان عامل فرعی بودند. تأثیر رژیم آبیاری و ژنوتیپ بر شاخص بیشینه فلورسانس (Fm) معنی دار بود، ولی بر حداکثر کارآیی نظام نوری دو (Fv/Fm) و میزان کلروفیل برگ معنی دار نبود، به طوری که مقدار Fv/Fm تنها از 81/0 در سطح اول آبیاری به 77/0 در سطح سوم کاهش یافت. محدودیت رطوبت خاک منجر به افزایش میزان پرولین برگ از 5/3 در سطح اول آبیاری به 6/8 میلی گرم بر گرم برگ در سطح دوم آبیاری شد. تنش خشکی باعث 55، 42، 37، 48 و 49 درصد کاهش به ترتیب در شاخص سطح برگ، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، عملکرد دانه و عملکرد ماده خشک شد. به طور کلی، تنش کمبود رطوبتی باعث کاهش رشد و عملکرد دانه کنجد از 1212 به 625 کیلوگرم در هکتار گردید. این تأثیر بیش از آنکه از طریق کاهش Fv/Fm باشد، ناشی از کاهش سطوح فتوسنتزکننده در رقم های مورد مطالعه در شرایط آزمایش حاضر بود. دو رقم یکتا و ورامین از نظر عملکرد دانه و تولید روغن نسبت به دو ژنوتیپ دیگر برتری داشتند.

بررسی عملکرد دانه و محتوای روغن 40 لاین هاپلوئید مضاعف کاملینا (Camelina sativa L.)

دوره 24، شماره 2 ، تیر 1401، ، صفحه 497-509

https://doi.org/10.22059/jci.2021.331945.2622

چکیده

به‌منظور ارزیابی اجزای عملکرد، عملکرد دانه و محتوای روغن لاین‌های گیاه روغنی کاملینا، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 40 لاین هاپلوئید مضاعف و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکدگان ابوریحان- دانشگاه تهران، پاکدشت در سال زراعی 99-1398 اجرا شد. ازآنجایی‌که خصوصیات عملکردی و محتوای روغن لاین‌های گیاه کاملینا در شرایط آب‌وهوایی ... بیشتر به‌منظور ارزیابی اجزای عملکرد، عملکرد دانه و محتوای روغن لاین‌های گیاه روغنی کاملینا، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 40 لاین هاپلوئید مضاعف و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکدگان ابوریحان- دانشگاه تهران، پاکدشت در سال زراعی 99-1398 اجرا شد. ازآنجایی‌که خصوصیات عملکردی و محتوای روغن لاین‌های گیاه کاملینا در شرایط آب‌وهوایی ایران ناشناخته است، در این پژوهش اجزای عملکرد دانه و هم‌چنین عملکرد و محتوای روغن 40 لاین هاپلوئید مضاعف کاملینا بررسی شد. نتایج این پژوهش نشاندهنده تفاوت بسیار معنی‌دار ِلاین‌های کاملینا از نظر اجزای عملکرد بود که این تفاوت‌ها در نهایت منجر به ایجاد اختلاف‌های معنی‌دار در عملکرد دانه شد و از این طریق بر عملکرد روغن دانه تأثیر گذاشت. با وجود این‌که هیچ‌کدام از لاین‌ها در تمامی اجزای عملکرد دانه برتری مطلق نداشتند، اما از نظر عملکرد نهایی دانه لاین‌های 134 و 110 به‌ترتیب با 3178 و3120 کیلوگرم در هکتار به‌عنوان لاین‌های برتر شناسایی شدند. بنابراین با توجه به هدف این پژوهش به‌منظور انتخاب بهترین لاین کاملینا با حداکثر عملکرد دانه و روغن لاین‌های 134 و 110 به‌عنوان لاین‌های برتر و امیدبخش که با شرایط آب‌وهوایی منطقه پاکدشت سازگاری دارند، معرفی و توصیه شدند.

تأثیر برخی تیمارهای هورمونی و شیمیایی بر دوام عمر و صفات کیفی گل شاخه بریده ژربرا ‘Good timing’

دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 21-29

چکیده

اثر جیبرلیک اسید (50، 100، 150، 200 و 300 mg/l) به صورت تیمار کوتاه مدت (48 ساعت) و اتانول 5/2 درصد به همراه ساکاروز سه درصد به عنوان تیمار مداوم (محلول نگهدارنده) بر روی گل شاخه بریده ژربرا مطالعه شد. محلول نگهدارنده اتانول و ساکارز به دو روش به کار برده شد، در روش اول، محلول نگهدارنده تا پایان انجام آزمایش تعویض نگردید ولی در روش دوم، محلول نگهدارنده ... بیشتر

ترکیب های فنلی و فعالیت آنتی اکسیدانی در برخی ارقام سیب ایرانی و تجاری در استان آذربایجان غربی

دوره 14، شماره 2 ، بهمن 1391، ، صفحه 43-55

https://doi.org/10.22059/jci.2013.29500

چکیده

در این مطالعه، میزان فنل کل، کلروژنیک اسید، کاتچین، کوئرستین، فلوریدزین، سیانیدین و فعالیت آنتی اکسیدانی پوست و گوشت شش رقم سیب (Malus domestica) ایرانی شامل ارقام ‘گلاب کهنز’، ‘سیب ترش دیررس’، ‘قره یاپراق’، ‘ترکمان’، ‘قزل آلما’ و ‘عباسی مشهد’ و چهار رقم تجاری شامل ‘گلدن دلیشز’، ‘رد دلیشز’، ‘برابرن’ ... بیشتر در این مطالعه، میزان فنل کل، کلروژنیک اسید، کاتچین، کوئرستین، فلوریدزین، سیانیدین و فعالیت آنتی اکسیدانی پوست و گوشت شش رقم سیب (Malus domestica) ایرانی شامل ارقام ‘گلاب کهنز’، ‘سیب ترش دیررس’، ‘قره یاپراق’، ‘ترکمان’، ‘قزل آلما’ و ‘عباسی مشهد’ و چهار رقم تجاری شامل ‘گلدن دلیشز’، ‘رد دلیشز’، ‘برابرن’ و ‘فوجی’ بررسی شد. رقم ‘فوجی’ بیشترین مقدار سیانیدین 3-گالاکتوزید (9/3711 میکروگرم بر گرم وزن تر) و رقم ‘گلاب کهنز’ بیشترین مقدار کوئرستین 3-گالاکتوزید (8/3133 میکروگرم بر گرم وزن تر) و فلوریدزین را در پوست (2/642 میکروگرم برگرم وزن تر) و رقم ‘قره یاپراق’ بیشترین مقدار فلوریدزین گوشت (1/98 میکروگرم بر گرم وزن تر) را نشان دادند. رقم ‘عباسی مشهد’ بیشترین مقدار کلروژنیک اسید پوست (1/298 میکروگرم بر گرم وزن تر) و گوشت (3/484 میکروگرم بر گرم وزن تر) و رقم ‘قزل آلما’ بیشترین مقدار کاتچین پوست (2/255 میکروگرم بر گرم وزن تر) و ‘سیب‌ترش دیررس’ بیشترین کاتچین گوشت (9/76 میکروگرم بر گرم وزن تر) را نشان دادند. تجزیه رگرسیونی داده های فنل کل و ظرفیت آنتی اکسیدانی نشان داد که ارتباط مثبتی بین مقدار فنل کل و درصد فعالیت آنتی‌اکسیدانی وجود دارد. بیشترین مقدار فنل کل و بیشترین مقدار فعالیت آنتی اکسیدانی در رقم ‘فوجی’ مشاهده شد.

تأثیر کبالت، مولیبدن و نیتروژن بر ویژگی‎های مورفوفیزیولوژیکی لوبیا چیتی (Phaseolus vulgaris) در کشت بدون‎خاک

نادر خادم مقدم ایگده لو؛ احمد گلچین؛ خدیجه فرهادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 آبان 1401

https://doi.org/10.22059/jci.2022.292101.2292

چکیده

به‎منظور بررسی تأثیر کبالت، مولیبدن و نیتروژن بر رشد لوبیا چیتی در کشت بدون‎خاک، آزمایشی گلدانی به‎صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 36 تیمار و در سه تکرار در سال زراعی 95-1394 در تیر ماه و در دمای C˚25 و شدت نور 40000 لوکس در گلخانه دانشگاه زنجان اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل چهار سطح نیتروژن (50، 100، 150 و mg/l 200)، سه سطح مولیبدن ... بیشتر به‎منظور بررسی تأثیر کبالت، مولیبدن و نیتروژن بر رشد لوبیا چیتی در کشت بدون‎خاک، آزمایشی گلدانی به‎صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 36 تیمار و در سه تکرار در سال زراعی 95-1394 در تیر ماه و در دمای C˚25 و شدت نور 40000 لوکس در گلخانه دانشگاه زنجان اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل چهار سطح نیتروژن (50، 100، 150 و mg/l 200)، سه سطح مولیبدن (067/0، 2/0 و mg/l 6/0) و سه سطح کبالت (006/0، 06/0 و mg/l 3/0) بودند. سطوح فاکتورهای مورد آزمایش از طریق افزودن مقادیر مختلف نمک‎های نیترات آمونیوم، مولیبدات آمونیوم و کلرید کبالت به محلول غذایی پایه، تهیه گردیدند. نتایج صفات موفولوژیکی نشان دادند که در تیمار N100Mo0.6Co0.06 بیش‎ترین وزن خشک غلاف به‎دست آمد که حداکثر اخلافی برابر با 9/47 درصد با سایر تیمارها داشت. بیش‎ترین وزن خشک بوته نیز از تیمار N150Mo0.6Co0.006 به‎دست آمد. بیش‎ترین وزن خشک ریشه در تیمارهای N150Mo0.6 و N150Co0.3 به‎دست آمد. همین‎طور بیش‎ترین تعداد غلاف نیز در تیمارهای N150Mo0.6، N100Co0.3 و Mo0.6Co0.3 به‌دست آمد. بررسی‎ صفات فیزیولوژیکی هم نشان دادند که بیش‎ترین غلظت نیتروژن، مولیبدن و کبالت به‎ترتیب از تیمارهای N200Mo0.6Co0.3، N150Mo0.6Co0.3 و N150Mo0.067Co0.006 حاصل شد. در کل می‎توان اظهار داشت که کاربرد تیمار N100Mo0.6Co0.06 می‎تواند بر وزن خشک غلاف که اندامی بارده و اقتصادی است تأثیر مثبتی گذاشته و عملکرد لوبیا چیتی (رقم تلاش) را ارتقاء دهد.

ارزیابی تحمل به سرما در گیاهچه‌های عدس باززایی شده از طریق کشت درون شیشه‌ای

هاجر آشوردن؛ مسعود دهداری؛ اسد معصومی اصل؛ رحمت الله کریمی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jci.2025.387181.2909

چکیده

هدف: این مطالعه با هدف استفاده از تنوع سوماکلونی و بررسی تحمل به سرما در گیاهچه‌های حاصل از کشت درون شیشه‌ای اجرا گردید. روش پژوهش: جهت بررسی تحمل به سرما گیاهچه‌های باززایی شده هفت ژنوتیپ عدس در معرض دو سطح دمایی 5 و 25 درجه قرار گرفتند. آزمایش در هر سطح دمایی به صورت طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی یاسوج در سال 1400 به ... بیشتر هدف: این مطالعه با هدف استفاده از تنوع سوماکلونی و بررسی تحمل به سرما در گیاهچه‌های حاصل از کشت درون شیشه‌ای اجرا گردید. روش پژوهش: جهت بررسی تحمل به سرما گیاهچه‌های باززایی شده هفت ژنوتیپ عدس در معرض دو سطح دمایی 5 و 25 درجه قرار گرفتند. آزمایش در هر سطح دمایی به صورت طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی یاسوج در سال 1400 به اجرا درآمد. ده روز بعد از اعمال تیمارهای دمایی صفات ارتفاع اندام هوایی، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه و طول ریشه اندازه‌گیری شدند بعلاوه نشت الکترولیت، میزان قندهای محلول و کلروفیل برگ نیز اندازه‌گیری شدند. سپس تجزیه واریانس بر روی مشاهدات صورت پذیرفت و براساس نتایج بدست آمده ضرایب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی و وراثت‌پذیری صفات محاسبه شدند. در مرحله بعد تجزیه به عامل‌ها انجام و مهمترین عامل‌ها تفسیر شدند. در نهایت نمودار سه‌بعدی براساس سه عامل اول ترسیم و ژنوتیپ‌ها گروهبندی شدند. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر دما برای تمامی صفات؛ اثر ژنوتیپ برای تمامی صفات بجز طول ریشه و برهمکنش دما و ژنوتیپ برای تمامی صفات بجز ارتفاع اندام هوایی، مقدار کاروتنوئید و کلروفیل معنی‌دار شدند. در دمای 5 درجه سلسیوس (تنش سرما) از نظر بیشتر صفات ژنوتیپ 09S 83259-14ILL6994/ILL5480 از سایر ژنوتیپ‌ها بهتر بود. گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها با استفاده از نمودار سه بعدی حاصل از امتیاز سه عامل اول، ژنوتیپ-های ILL 7979 و 09S 83259-14ILL6994/ILL5480 را به عنوان متحمل‌ترین ژنوتیپ‌ها در شرایط تنش سرما معرفی نمود. صفت نشت الکترولیت بیشترین مقدار شدت تنش را داشت که نشان می‌دهد این صفت بیشتر از سایر صفات تحت تأثیر سرما قرار گرفت. ضرایب تنوع ژنوتیپی و فنوتیپی نشان داد که ژنوتیپ‌ها از نظر صفات مرتبط با اندام هوایی بیشترین تنوع را داشتند. سهم واریانس ژنتیکی نسبت به سایر اجزاء در این تنوع بیشتر بود. نتیجه‌گیری: در مجموع نتایج نشان داد که بین گیاهچه‌های حاصل از کشت بافت ژنوتیپ‌ها تنوع کافی از نظر تحمل به سرما وجود دارد. بالا بودن سهم واریانس ژنتیکی در این مطالعه نشان می‌دهد که انتخاب در شرایط کشت بافت برای تحمل به سرما در عدس کارا خواهد بود. بعلاوه صفات مهمی مثل میزان نشت الکترولیت، وزن تر و خشک اندام هوایی به شدت تحت تأثیر سرما قرار گرفته‌اند که احتمالا بتوانند بعنوان معیاری برای تحمل به سرما در عدس بکار روند.. از این نتایج می‌توان در برنامه‌های اصلاحی بهبود تحمل به سرما در عدس استفاده نمود.

مشاهده مقاله

بررسی تأثیر ملاتونین در بادرشبویه (Dracocephalummoldavica L.)در سطوح مختلف ‌آبیاری

مینا امانی؛ محسن سبزی نوجه ده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jci.2025.386525.2908

چکیده

تنش کم ‌آبی می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر گیاهان از طریق تخریب کارکردهای فیزیولوژیکی و متابولیکی آن‌ها دارد. از طرف دیگر، ملاتونین با تعدیل فرآیندهای مختلف فیزیولوژیکی، پاسخ‌های زیستی گیاهان را تنظیم کرده و در نهایت مقاومت آن‌ها را در برابر شرایط تنش افزایش می‌دهد. در این پژوهش، تأثیر غلظت‌های مختلف ملاتونین (شاهد، 50 و 100 میکرومولار) ... بیشتر تنش کم ‌آبی می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر گیاهان از طریق تخریب کارکردهای فیزیولوژیکی و متابولیکی آن‌ها دارد. از طرف دیگر، ملاتونین با تعدیل فرآیندهای مختلف فیزیولوژیکی، پاسخ‌های زیستی گیاهان را تنظیم کرده و در نهایت مقاومت آن‌ها را در برابر شرایط تنش افزایش می‌دهد. در این پژوهش، تأثیر غلظت‌های مختلف ملاتونین (شاهد، 50 و 100 میکرومولار) بر ویژگی‌های فیزیولوژیکی گیاه بادرشبویه در شرایط تنش کم‌آبی (25، 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و سه تکرار تکرار در گلخانه و آزمایشگاه دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر، دانشگاه تبریز در سال 1401 مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که محلول‌پاشی گیاهان با غلظت 100 میکرومولار ملاتونین تأثیر قابل توجهی در بهبود پارامترهای رنگیزه‌های فتوسنتزی دارد. این بهبود از طریق افزایش متابولیت‌های ثانویه، شامل ترکیبات فنولی و فلاونوئیدها، و همچنین آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان، به ویژه فنیل آلانین آمونیالیاز، مشاهده شد. این تأثیر مثبت به‌ویژه در شرایط تنش کم‌آبی متوسط و شدید بارزتر بود و نشان‌دهنده توانایی ملاتونین در بهبود مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های محیطی است. به‌طور خاص، در تیمارهایی که با 100 میکرومولار ملاتونین محلول‌پاشی شده بودند، بیشترین میزان فنول (952/51 میلی‌گرم اسید گالیک بر گرم وزن تر برگ) و فلاونوئید (424/11 میلی‌گرم کوئرستین بر گرم وزن تر برگ) ثبت شد. همچنین، مقادیر بالایی از مالون دی‌آلدهید (128/1 میکرومول بر گرم وزن خشک) و فعالیت آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز (84/17 میکرومول سینامیک اسید در دقیقه در میلی‌گرم پروتئین) نیز در این تیمار تحت شرایط تنش شدید (25 درصد ظرفیت زراعی) مشاهده گردید. این نتایج به وضوح نشان می‌دهد که ملاتونین می‌تواند به عنوان یک عامل مؤثر در کاهش آسیب‌های ناشی از تنش کم‌آبی عمل کند و به گیاه بادرشبویه کمک کند تا در شرایط نامساعد محیطی بهتر عمل کند. با توجه به یافته‌های این پژوهش، می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از ملاتونین در شرایط تنش کم‌آبی نه تنها به کاهش شدت آسیب‌های ناشی از تنش کمک می‌کند، بلکه همچنین می‌تواند به بهبود کیفیت و عملکرد گیاهان بادرشبویه منجر شود. به‌ویژه، محلول‌پاشی با غلظت 100 میکرومولار ملاتونین منجر به افزایش قابل توجهی در میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی، متابولیت‌های ثانویه، و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان شد. این نتایج نشان‌دهنده توانایی ملاتونین در تقویت مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های محیطی و بهبود پایداری آن‌ها در شرایط کم‌آبی است.

مشاهده مقاله

پویایی مواد فتوسنتزی در میانگره‌های ساقه ارقام جو دیم رشد یافته در مناطق با آب و هوای متفاوت

مهدی جودی؛ اصغر مهربان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 خرداد 1404

https://doi.org/10.22059/jci.2025.389854.2916

چکیده

هدف: این پژوهش با هدف مطالعه توان ذخیره‌سازی و انتقال مجدد در میانگره‌های ساقه ارقام مختلف جو دیم رشد یافته در مناطق با آب و هوای متفاوت اجرا شد. روش پژوهش: تعداد 8 رقم جو (4 رقم جو دوردیفه و 4 رقم جو شش ردیفه) به صورت دیم در شهرستان مشگین‌شهر (منطقه مدیترانه‌ای با زمستان سرد) و جعفرآباد مغان (منطقه نیمه حاره‌ای با زمستان نیمه‌سرد) در ... بیشتر هدف: این پژوهش با هدف مطالعه توان ذخیره‌سازی و انتقال مجدد در میانگره‌های ساقه ارقام مختلف جو دیم رشد یافته در مناطق با آب و هوای متفاوت اجرا شد. روش پژوهش: تعداد 8 رقم جو (4 رقم جو دوردیفه و 4 رقم جو شش ردیفه) به صورت دیم در شهرستان مشگین‌شهر (منطقه مدیترانه‌ای با زمستان سرد) و جعفرآباد مغان (منطقه نیمه حاره‌ای با زمستان نیمه‌سرد) در سال زراعی 1430-1402 کاشته شدند. تجمع و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی در سطح میانگره‌های ساقه (پدانکل، پنالتی‌میت و میانگره‌های زیرین) به صورت وزنی اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: مناطق مورد آزمایش از نظر آب و هوا متفاوت بودند. در شرایط مشگین‌شهر، بالا بودن مقدار بارش و پایین بودن میانگین دما باعث طولانی‌تر شدن فصل رشد در قیاس با شرایط مغان شد. طول میانگره‌های بالایی (پدانکل و پنالتی‌میت) در شرایط مشگین‌شهر بیشتر از مغان بود. در مقابل، میانگره‌های زیرین در شرایط مغان نسبت بیشتری از طول ساقه را تشکیل دادند. حداکثر وزن پدانکل، پنالتی‌میت و میانگره‌های زیرین در شرایط مشگین‌شهر به ترتیب در 18، 18 و 15 روز بعد از گرده‌افشانی و در شرایط مغان به ترتیب در 4، 4 و 4 روز بعد از گرده‌افشانی بدست آمد. حداکثر وزن میانگره‌ها (تجمع مواد فتوسنتزی)، مقدار انتقال مجدد ذخایر و مقدار عملکرد دانه در ساقه در شرایط مشگین شهر بیشتر از مغان بود. ارقام از نظر صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و زراعی تفاوت معنی‌داری داشتند. اثر متقابل رقم در مکان عموما برای حداکثر وزن و حداکثر وزن مخصوص میانگره‌ها و ساقه معنی‌دار نبود. علیرغم اینکه مقدار این صفات با تغییر مکان تغییر کرد، ولی رتبه ارقام برای این متغیرها تقریبا ثابت ماند. در شرایط مشگین‌شهر و مغان، بیشترین مقدار وزن و وزن مخصوص میانگره‌ها در ارقام برزین و جلگه مشاهده شد. اثر متقابل رقم در مکان برای انتقال مجدد از میانگره‌ها و ساقه معنی‌دار بود. تغییر مکان از یک طرف باعث تغییر در مقدار صفات و از طرف دیگر باعث تغییر در رتبه ارقام برای این صفات شد. ارقام جلگه و برزین در آزمایش مشگین‌شهر و ارقام برزین و اکسین در آزمایش مغان بالاترین مقدار انتقال مجدد تجمعی را داشتند. نتیجه‌گیری: در هر دو مکان مورد آزمایش، مقدار ذخیره‌سازی و انتقال مجدد در میانگره‌های زیرین ساقه بیشتر بود. بنابراین میانگره‌های زیرین باید دارای طول، وزن و وزن مخصوص بالایی باشند تا بتوانند در اول فصل بهار مقادیر مناسبی از مواد فتوسنتزی را ذخیره کرده و در انتهای فصل رشد فعالانه آن را به دانه ها انتقال دهند