نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• برزو کازرانی ¹
• سعید نواب پور ²
• حسین صبوری ³
• سیده ساناز رمضانپور ²
• خلیل زینلی نژاد ⁴
• علی اسکندری ⁵

¹ دانشجوی دکتری، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکدة تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

² دانشیار، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکدة تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

³ دانشیار، گروه تولیدات گیاهی، دانشکدة کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایرانن

⁴ استادیار، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکدة تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

⁵ استادیار، پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای، پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای، کرج، ایران

چکیده

به‌منظور تعیین بهترین شاخص‌های گزینش برای تسهیل عمل انتخاب در مرحلة زایشی 96 لاین جهش‌یافتة (M₂) برنج در شرایط متفاوت رطوبتی، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار، در دو محیط، در مزرعة تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در سال 1395 اجرا شد. بررسی درصد کاهش میانگین صفات در اثر تنش خشکی، نشان داد که بیشترین آسیب ناشی از تنش خشکی به‌دلیل کاهش تعداد دانه پر، تعداد پنجه و وزن هزار دانه بود. رگرسیون مرحله‌ای نشان داد که در شرایط غرقاب به‌ترتیب صفات وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، تعداد دانه پر، تعداد روز تا گل‌دهی، میزان لوله‌شدن برگ پرچم، تعداد پنجه و طول خوشه و در شرایط تنش خشکی به‌ترتیب صفات وزن هزار دانه، تعداد روز تا گل‌دهی، ارتفاع بوته، درصد باروری، طول خوشه، میزان سوختگی برگ پرچم و تعداد پنجه، ویژگی‌های مهم و تأثیرگذار بر عملکرد دانه وارد مدل نهایی رگرسیون چند متغیره شدند. ارزیابی میزان آثار مستقیم و غیرمستقیم صفات بر عملکرد دانه، از روش تجزیة علیت نشان داد که در شرایط غرقاب، وزن هزار دانه به‌دلیل اثر مستقیم و بالا و تعداد دانه پر به‌دلیل اثر غیرمستقیم از طریق وزن هزار دانه می‌تواندبه‌عنوان مهمترین صفات برای افزایش عملکرد دانه، کانون توجه قرار گیرد. در شرایط خشکی صفات وزن هزار دانه و درصد باروری به‌عنوان معیار انتخاب برای بهبود عملکرد دانه معرفی می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

• برنج
• پرتو گاما
• تجزیه علیت
• تنش خشکی
• رگرسیون

20.1001.1.83372008.1397.20.1.12.5

عنوان مقاله [English]

Determination of the best selection indices in mutant lines of rice at different moisture conditions

نویسندگان [English]

• Borzo Kazerani ¹
• Saied Navabpour ²
• Hossein Sabouri ³
• Seyedeh Sanaz Ramezanpour ²
• Khalil Zaynali Nezhad ⁴
• Ali Eskandari ⁵

¹ Department of Plant Breeding and Biotechnology, Faculty of Plant Production, Gorgan University of Agricultural Science and Natural Resources, Gorgan, Iran

² Department of Plant Breeding and Biotechnology, Faculty of Plant Production, Gorgan University of Agricultural Science and Natural Resources, Gorgan, Iran

³ Department of Plant Production, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Gonbad Kavous University, Gonbad Kavous, Iran

⁴ Department of Plant Breeding and Biotechnology, Faculty of Plant Production, Gorgan University of Agricultural Science and Natural Resources, Gorgan, Iran

⁵ Nuclear Agriculture Group, Nuclear Science and Technology Research Institute, Karaj, Iran

چکیده [English]

To determine the best selection indices for facilitating the selection procedure in a reproductive stage of 96 mutant lines (M₂) of rice under different moisture conditions, an experiment was carried out in two environments at the research farm of Gonbad Kavous University in 2016 base on randomized complete block design with three replications. Evaluating the reduction percentage in the average values of traits showed that the most damages as affected by drought stress was due to decreases in numbers of filled grains, numbers of tillers, and 1000-grain weight. Results of stepwise regression analysis indicated that 1000-grain weight, plant height, numbers of filled grains, numbers of days to flowering, flag leaf rolling, numbers of tillers, and panicle length traits were respectively entered into the final multivariate regression model as important traits affecting grain yield under a flooded condition, and 1000-grain weight, numbers of days to flowering, plant height, fertility percentage, panicle length, flag leaf frying, and numbers of tillers were respectively entered under drought stress. Evaluation of direct and indirect effects of studied traits on the grain yield using a path analysis showed that, 1000-grain weight, due to a positive and high direct effect, and numbers of filled grains, due to an indirect effect via 1000-grain weight, can be considered as the most important traits for increasing the grain yield under flooded condition. However, 1000-grain weight and fertility percentage can be introduced as appropriate selection criteria for the grain yield under a drought condition.

کلیدواژه‌ها [English]

• Drought stress
• gamma ray
• Path analysis
• Regression
• rice