نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد،گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه،ارومیه،ایران

2 استادیار،گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

3 دانشیار،گروه زراعت،دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

4 استاد،گروه زراعت،دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

5 استادیار، مرکزتحقیقات کشاورزی، استان آذربایجان غربی، ایران

چکیده

به‌منظور ارزیابی الگوی توزیع مواد فتوسنتزی به دانة ژنوتیپ‌های گندم در شرایط تنش خشکی آخر فصل، یازده لاین امیدبخش گندم زمستانه به‌همراه ارقام’اروم‘،’زارع‘،’میهن‘،’پیشگام‘و’زرین‘ در دو سطح آبیاری (آبیاری کامل و قطع آبیاری از مرحلة گلدهی) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در دو سال زراعی 93-1392 و 94-1393 ارزیابی شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار بود. نتایج نشان داد تنش کم‌آبی به‌صورت معناداری بر میزان انتقال مجدد، سهم انتقال مجدد و محدودیت منبع افزود و از مقدار وزن سنبله، وزن پدانکل، محدودیت مخزن با حذف سایر برگ‌ها، محدودیت مخزن با حذف برگ پرچم، عملکرد دانه و شاخص برداشت کاست، به‌طوری که تنش کم‌آبی میزان انتقال مجدد را 45/45 درصد افزایش داد و سهم کل عملکرد دانه از انتقال مجدد از 30/18 درصد در شرایط بهینه به 33/43 درصد در شرایط تنش افزایش داد. در بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی در شرایط بهینة رطوبتی دو ژنوتیپ زرین و میهن و در شرایط تنش انتهایی ژنوتیپ میهن بیشترین عملکرد دانه را به خود اختصاص داد. در این مطالعه، در شرایط تنش کم‌آبی عملکرد دانه با میزان انتقال مجدد و سهم انتقال مجدد همبستگی مثبت و معنادار نشان داد. می‌توان نتیجه گرفت ارقام و ژنوتیپ‌هایی که در هر دو شرایط از میزان انتقال مجدد و سهم انتقال مجدد کافی در عملکرد برخوردارند، ارقام مناسبی برای کشت در شرایط بهینه، همچنین در مناطقی است که با تنش کم‌آبی انتهایی روبه‌رویند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of sink limitation and assimilates distribution of wheat genotypes under terminal drought stress

نویسندگان [English]

  • S. Javad Talebzadeh 1
  • Hashem Hadi 2
  • Reza Aminia 3
  • Mehdi Tajbakhsh 4
  • Mohammad Rezaie 5

1

2

3

4

5

چکیده [English]

In order to evaluation the pattern of assimilates distribution to seed under late season drought stress, 11 promising lines of winter wheat along with Orum, Zareh, Mihan, Zarrin and Pishgam cultivars were evaluated in two levels of irrigation (full irrigation and cutting irrigation from flowering to maturity) at the Agricultural Research Station of Miandoab during 2013-2015 growing seasons. Experiments were conducted in split plot based on randomized complete block design with three replications. Results showed that water deficit stress significantly increased remobilization rate, contribution of remobilization and source restriction and decreased the amount of spike weight, peduncle weight, sink restriction by removing leaves other than flag leaf, sink restrictions by removing flag leaf, grain yield and harvest index, so that terminal water deficit stress increased remobilization by 45.45% and the total yield contribution of remobilization of 18.30% in normal conditions increased to 43.33% under stress conditions. Among the genotypes, ‘Zarrin’ and ‘Mihan’ under normal moisture conditions and ‘Mihan’ genotype under terminal drought stress conditions produced the highest grain yield. In this study under terminal drought stress conditions, there were significant positive correlations between grain yield with remobilization rate and contribution of remobilization. It can be concluded that the varieties and genotypes afforded adequate remobilization and contribution of remobilization in grain yield in both conditions are appropriate for cultivation in optimal conditions, as well as areas that are faced with terminal water deficit stress.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Correlation
  • flag leaf
  • Grain yield
  • harvest index
  • remobilization
  • Water deficit
اردلانی ش،سعیدی م، جلالی هنرمند س، قبادی م‌اوعبدلی م (1393) ارزیابی عملکرد دانه وارتباط آن باانتقال مجدد مادة خشک درارقام گندم نان تحت تنش کم‌آبی پس ازگرده‌افشانی. نشریة زراعت دیم ایران. 2(2): 203-173.
الیاسی ش، ارادتمند اصلی د و روحی ا (1389) تأثیر تنش خشکی قبل وبعداز گلدهی برانتقال مجدد مواد درارقام مختلف گندم آبی. مجلة زراعت و اصلاح نباتات. 6(1): 28-17.
افخمی قادی ع،بابائیان جلودار ن،پیردشتی ﻫ،باقری ن،حسن نتاج اوخادمیان ر (1390) اثر محدودیت منبع و مخزن بر عملکردواجزای عملکرد سه ژنوتیپ برنج در سطوح کود نیتروژن. مجلةعلوم زراعی ایران. 13(3): 509-495.
  جعفرنژاد ا،آقایی ح ونجفیان گ (1392) صفات مؤثر برعملکرد دانة ژنوتیپ‌های گندم درشرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی دورةزایشی. به‌نژادی گیاهان زراعی وباغی. 2(1): 22-11.
رضایی مراداعلی م،عیوضی ع‌ر، محمدیس وشیرعلیزاده ش (1392).اثرتنش خشکی برانتقال مجدد مادة خشک وعملکرد دانة ژنوتیپ‌های گندم نان زمستانه.مجلةعلوم زراعی ایران. 15(2): 276-262.
سعیدی م، مرادی ف و جلالی هنرمند س (1390) سهم فتوسنتز جاری سنبله و برگ‌هاوانتقال مجدد قندهای محلول ساقه در شکل ‌گیری عملکرد دانة دو رقم گندم نان درشرایط تنش رطوبتی پس از گرده‌افشانی. مجلة به ‌زراعی نهال و بذر. 2(27): 19-1.
عبدلی م، سعیدی م، جلالی هنرمند س، منصوری فرد و س قبادی م‌ا (1394). ارزیابی تأثیر تنش کم‌آبی و محدودیت منبع پس از گرده‌افشانی بر عملکرد دانه و انتقال مجدد ارقام گندم. مجلة تنش‌های محیطی در علوم کشاورزی. (2): 154-137.
عمیدزاده ج، نادری ا و سیادت س‌ع (1388) ارزیابی محدودیت مخزن وسهم نسبی اندام‌های فتوسنتزکنندة گندم درانباشت مادةخشک در دانه. مجلة پژوهش‌های زراعی ایران. 7(2): 562-555.
مدحج م (1390) بررسی رابطة منبع ومخزن فیزیولوژیکی در ژنوتیپ‌های گندم (Triticum aestivum and T. durum) وتریتیکاله (Triticale hexaploid Lart.) در شرایط محیطی اهواز. نشریة پژوهش‌های زراعی ایران. 9(2): 264-258.
مهرپویان م،ذکاوتی ب و اجلی ج (1391)مطالعۀ انتقال مجددمواد ذخیره‌ای ازاندام‌های هوایی در ده ژنوتیپ هگزاپلویید گندم تحت شرایط بهینه و تنش رطوبتی انتهایی. مجلة تولیدوفرآوری محصولات زراعی و باغی. 2(3): 80-69.
میرطاهری س ‌م،سیادت س‌ ع،صادق نجفی م، فتحی ق‌ا و عالمی سعید خ (1388) اثر تنش خشکی برانتقال مجددمادة خشک درپنج رقم گندم نان. نشریة پژوهش‌های زراعی ایران. 8(2): 314-308.
نوریانی ح (1394) اثر پاکلوبوترازول بر میزان توزیع مجدد مواد فتوسنتزی به دانة سه رقم گندم (Triticum aestivum L.) درشرایط تنش گرما. فصلنامةعلمی-پژوهشی فیزیولوژی گیاهان زراعی. 7(25): 104-89.
هوشمندی ب (1393). تجزیةعاملی وهم‌بستگی صفات زراعی و فیزیولوژیک ژنوتیپپ‌های گندم در شرایط بدون تنش وتنش خشکی. پژوهش‌های به ‌زراعی. 6(3): 262-247.
Abdoli M, Saeidi M, Jalali-Honarmand S,Mansourifar S and Ghobadi ME (2013) Effectof source restriction and drought stressduring grain growth on grain yield and itscomponents of winter bread wheat cultivars.International Journal of Agronomy and PlantProduction. 4(5): 1048-1059.
Askar M, Yazdansepas A and Amini A (2010) Evaluation of winter and facultativebread wheat genotypes under irrigated andpost anthesis drought stress conditions. Seedand Plant Improvement Journal. 3: 313-329.
Ehdaie B, Alloush GA and Waines JG (2008) Genotypic variation in linear rate of grain growth andcontribution of stem reserve to grain yield in wheat. Field Crops Research. (106): 34-43.
Janmohammadi M, Movahedi Z and Sabaghnia N (2010) Multivariate statisticalanalysis of some traits of bread wheat forbreeding under rainfed conditions. Journal ofAgricultural Sciences. (59): 1-14.
Mohamadtaheri M, Ahmadi A Pustini K (2010) Old and new varieties of wheatresponse temperate, warm and cold cutspower supply to Iran. Iranian Journal of CropSciences. 41(2): 271-280. [in Persian withEnglish Summary]
Saeidi M, Moradi F and Jalali-Honarmand S (2012) The effect of post anthesis source limitationtreatments on wheat cultivars under water deficit. Australian Journal of Crop Sciences. 6(7):1179-1187.
Savic J, Dodig D, Kandic V, Gelamoclija D and Quarrie S (2012) Bread wheat traits related to yieldunder post anthesis stress. Original Scientific Paper. Proceedings. 47th Croatian and 7th Inter.Symp. Agriculture Opatija. Croatia. 539-542.
Yazdansepas A, Rezaie M, Chiychi M, Nazeri M, Razave SA, Sanjare Abede MS, Babaei TR, Soltane AG, Salehe P and  Hosenebay SK (2010)Study of the morpho- physiological traits and stability ofgrain yield in promising winter and facultative wheat (Triticum aestivum L.) genotypes in cold regions. Finalreport, Seed and Plant Improvement Institute. (Final report No: 40.143).