نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• خدابخش گودرزوند چگینی ¹
• رضا فتوت ²
• محمد رضا بی همتا ³
• منصور امیدی ⁴
• علی اکبر شاه نجات بوشهری ³

¹ دکتری ژنتیک‎بیومتری، دانشگاه زنجان و کارشناس پژوهش‎های کاربردی، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آب در اراضی دیم دانشگاه تهران (کوهین)

² استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

³ استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات- پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

⁴ استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات- پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران-

چکیده

به‌منظور مطالعة تأثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر اجزای عملکرد، ویژگی‏های مورفولوژیکی و ویژگی‏های فیزیولوژیکی ژنوتیپ‌های متحمل، نیمه‌متحمل و حساس نخود زراعی، آزمایشی گلخانه‌ای به‌صورت فاکتوریل بر پایة طرحی کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. عامل اول شامل عدم‌تنش کم‎آبی، تنش متوسط و تنش شدید و عامل دوم شامل 11 ژنوتیپ بود. نتایج تجزیة واریانس حاکی از معنا‌دار شدن عامل ژنوتیپ در تمامی صفات به‌جز محتوای نسبی آب برگ بود. اثر متقابل ژنوتیپ × آبیاری به‌جز وزن خشک ‌ریشه، وزن خشک ساقه، قطر ریشه، طول ساقه و تعداد شاخة اصلی در سایر صفات معنا‌دار شد. بیشترین درصد تغییر صفت مربوط به وزن خشک ساقه، وزن‌ تر ساقه و عملکرد زیست‌توده در محیط تنش شدید بود. کمترین درصد تغییر صفت مربوط به نرخ آب ازدست‌رفته بود. ژنوتیپ متحمل فارس شاهپور 3659 با دمای تاج‌پوش پایین بیشترین عملکرد زیست‌توده، وزن تر ریشه، وزن ساقة تر و طول ساقه در محیط عدم‌تنش را داشت. ژنوتیپ حساس فارس شاهپور 3723 با دمای تاج‌پوش بالا عملکرد زیست‌توده، وزن تر ریشه، وزن ساقة تر و وزن خشک ساقة پایینی داشت که کاهش قطر ریشه، تعداد شاخة اصلی و محتوای نسبی آب برگ پایینی را نیز در شرایط تنش شدید نشان داد. بنابراین، این دو ژنوتیپ محکی در آزمایش‌ها بعدی در شناسایی ارقام و ژنوتیپ‌های متحمل و حساس استفاده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• پایداری غشای سلولی
• درصد تغییر صفت
• نرخ آب ازدست‌رفته برگ
• محتوای نسبی آب برگ
• وزن ریشه تر

20.1001.1.83372008.1396.19.3.7.7

عنوان مقاله [English]

Evaluation of drought stress effects on morphological, physiological and agronomical characteristic of chickpea genotypes in greenhouse

نویسندگان [English]

• Khodabakhsh Goodarzvand Chegini ¹
• Reza Fotovat ²
• Mohammad Reza Bihamta ³

¹ Researcher/Koohin researches center

²

³

⁴

چکیده [English]

In order to evaluate the effect of drought stress on morphological, physiological and agronomical charactristice of tolerant, semi-tolerante and sensitive chickpea genotypes, a greenhouse exprimemt was conducted as factorial based on completely randomized design with three replications. The first factors included of no water deficit stress, mild stress and sever stress and second factor included of 11 genotypes. Analysis of variances results indicated significant effect of genotype factor between all the traits exept relative water content and all intractions of genotype irrigation were significant except root dry weight, shoot dry weight, root diameter, shoot length and primary branch numbers. The greatest percentage of trait changes belonged to shoot dry weight, shoot fresh weight and biological yields in high drought stress and the lowest percentage of trait changes belonged to rate of water lost. The tolerant genotype of Fars shahpoor-3659 with low canopy temperature had the highest root fresh weight, shoot fresh weight and shoot length under non stress conditions and the sensitive genotype of Fars shahpoor-3723 with high canopy temperature had low biomass yields, root fresh weight, shoot fresh weight and shoot dry weight which showed reduction of root diameter, primary branch numbers and relative water content under high stress, too. Thus, these two genptypes could be used as indexes for identification of tolerant and sensitive varirties in later experimets.

کلیدواژه‌ها [English]

• cellular membrane stability
• rate of water content
• rate of water lost
• root fresh weight
• trait change percentage