نویسندگان

1 بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، اصفهان

2 بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، اصفهان

چکیده

به منظور تعیین تحمل به افزایش شوری آب آبیاری شش رقم گندم نان (Triticum aestivum L.)، اثر سه سطح شوری آب آبیاری (چهار، هشت و 12 دسی زیمنس بر متر) بر ارقام پیشتاز، شیراز، مهدوی، مرودشت، کویر و روشن در ایستگاه رودشت اصفهان، در دو سال زراعی 79-1378 و 81-1380 طی آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. کرت‌های اصلی به سه سطح شوری آب آبیاری (شامل چهار، هشت و 12
دسی زیمنس بر متر) و کرت‌های فرعی به شش رقم گندم (پیشتاز، شیراز، مهدوی، مرودشت، کویر و روشن) اختصاص یافت. افزایش شوری باعث کاهش عملکرد دانه، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیکی، ارتفاع بوته و طول دوره پر شدن دانه گردید. کاهش عملکرد دانه دو رقم روشن و شیراز در تیمار 12 دسی زیمنس بر متر به ترتیب کمترین مقدار و میزان عملکرد دانه آنها به ترتیب با 3987 و 3607 کیلوگرم در هکتار، بیشترین مقدار بود. در این آزمایش، رقم روشن با داشتن بیشترین میانگین حسابی، میانگین هندسی بهره وری و شاخص تحمل به تنش (به ترتیب 4257، 4248 و 20/1) و کمترین مقادیر شاخص تحمل و شاخص حساسیت به تنش (به ترتیب 539 و 66/0)، متحمل‌ترین رقم نسبت به تنش تعیین شد. براساس این شاخص ها، مرودشت حساس‌ترین رقم به افزایش شوری آب آبیاری تشخیص داده شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessment of different bread wheat cultivars responses to irrigation water salinity

نویسندگان [English]

  • Davud Afyuni 1
  • Ali Reza Marjovvi 2

1

2

چکیده [English]

In order to evaluate salinity tolerance of six bread wheat varieties, an experiment was conducted during 2000-02 crop seasons in Roudasht Salinity Research Station, Esfahan. Effects of three levels of irrigation water salinities (four, eight and 12 dS m-1) were studied on six bread wheat cultivars including Pishtaz, Shiraz, Mahdavi, Marvdasht, Kavir and Roshan. Increase in salinity level of irrigation water caused significant decrease in grain yield, number of spikes per m2, days to physiological maturity, plant height and grain filling period. Among the varieties, Roshan and Shiraz had the minimum reduction percentage in grain yield in 12 dS m-1 compared to 4 dS m-1. In 12 dS m-1, Roshan and Shiraz produced 3987 and 3607 kg ha-1 grain yield, respectively and had the highest grain yield values among the varieties. Roshan also had the highest amounts of MP, GMP and STI (4257, 4248 and 1.20, respectively) and the lowest amounts of Tol and SSI (539 and 0.66, respectively), thus was the most tolerant cultivar to salinity among the studied cultivars. Based on the tolerance and susceptibility indices, Marvdasht was the most susceptible cultivar to salinity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • bread wheat
  • cultivars
  • Grain yield
  • Salinity stress
  • tolerance indices
1. افیونی د.، امینی ا. و محلوجی م (1384) مقایسهلاین­های امیدبخش گندم در شرایط تنش شوری. مقالات نهمین کنگره علوم خاک ایران. ص. 205-204.
2. افیونی د. و محلوجی م (1385) تجزیه همبستگی برخی صفات زراعی در ژنوتیپ‌های گندم (Triticum aestivum L.) در تنش شوری. نهال و بذر. 22(2): 199-186.
3. بی‌نام (1383) پژوهش و خودکفایی گندم در استان اصفهان. انتشارات مدیریت ترویج و مشارکت‌های مردمی، سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان. ص. 74.
4.  جعفری شبستری ج.، کورک ه. و کوالست ک (1372) بررسی مقاومت به شوری ارقام بومی گندم هگزاپلوئید و تتراپلوئید در شرایط عادی و تنش شوری. مقالات کلیدی اولین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، کرج. ص. 81-72.  
5. شاهسوند حسنی ح. و عبدمیشانی س (1372) ارزیابی ارقام گندم ایرانی از نظر تحمل به شوری. خلاصه مقالات اولین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران. دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، کرج. ص. 55.
6. قاضی زاهدی ع. ا (1385) گزارش مطالعات تفصیلی دقیق خاک­شناسی و طبقه‌بندی اراضی ایستگاه رودشت اصفهان. سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، مؤسسه تحقیقات خاک و آب. ص. 73.
7. گل­پرور ا. ر.، مجیدی هروان ا. و قاسمی پیربلوطی ع (1383) بهبود ژنتیکی پتانسیل عملکرد و مقاومت به تنش خشکی در ژنوتیپ­های گندم نان (Triticum aestivum L.). خشکی و خشکسالی کشاورزی. 13: 24-13.
8. میرمحمدی میبدی س. ع. م. و قره­یاضی ب (1381) جنبه­های فیزیولوژیک و به­نژادی تنش شوری گیاهان. مرکز نشر دانشگاه صنعتی اصفهان.
9. نوری­نیا ع.، نادری د. و یغمایی ف (1383) ارزیابی و انتخاب ژنوتیپ­های جو معمولی و بدون پوشینه متحمل به شوری. مجموعه مقالات هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه گیلان، ص. 265.
10. وهاب‌زاده م.، امینی ا. حاج آخوندی میبدی ه. مجیدی ا. افیونی د. و صابری. م. ح (1385) معرفی رقم جدید گندم نان متحمل به شوری جهت کشت در مناطق شور و لب شور اقلیم معتدل. خلاصه مقالات نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. دانشگاه تهران، پردیس ابوریحان. ص. 335.
 
11. Ali Z, Khan AS and Asad MA (2002) Salt tolerance in bread wheat: genetic variation and heritability for growth and ion relation. Asian J. Plant Sci. 1(4): 420-422.
12. Dehdari A, Rezai A and Maibody SAM (2005) Salt tolerance of seedling and adult bread wheat plants based on ion contents and agronomic traits. Commun. Soil Sci. Plant. 36(15&16): 2239-2253.  
13. Fernandez GC (1992) Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. In: Kuo CG (Ed.). Proceedings of the International Symposium on Adaptation of Vegetables and other Food Crops to Temperature and Water Stress. Taiwan. Pp. 257-270. 
14. Fischer RA and Maurer R (1978) Drought resistance in spring wheat cultivars: I. Grain yield responses. Aust. J. Agr. Res. 29: 897-912.   
15. Grewal HS, Cornish P and Norish S (2004) Differential response of wheat cultivars to subsoil salinity/sodicity. Proceedings of the 4th International Crop Science Congress (Brisbane, Australia). www.cropscience.org.au/ICSC2004/ poster/3/6/2/1951_grewal.htm.
16. Houshmand S, Arzani A, Maibody SAM and Feizi M (2005) Evaluation of salt - tolerant genotypes of durum wheat derived from in vitro and field experiments. Field Crop Res. 91: 345-354. 
17. Igbal RM (2003) Leaf extension growth of wheat grown under NaCl and Na2SO4 salinity. Asian J. Plant Sci. 2(15&16): 1092-1096.
18. Mass EV, Lesch SM, Francois LE and Grieve CM (1996) Contribution of individual culms to yield of salt-stressed wheat. Crop Sci. 36: 142-149.
19. Rosielle AA and Hamblin J (1981) Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environments. Crop Sci. 21: 943-946.
20. Thalji T and Shalaldeh G (2007) Screening wheat and barley genotypes for salinity resistance. Agron. J. 6(1): 75-80.