نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان جنوبی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بیرجند
چکیده
هدف: تولید ارقام جدید و سازگار به محیط‌های مختلف از اهداف مهم به‌نژادگران می‌باشد به‌منظور بررسی خصوصیات ژنتیکی و قابلیت ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی در بین نُه رقم گندم نان تلاقی‌هایی بهصورت دی‌آلل یک طرفه انجام شد.
روش پژوهش: 36 دورگ F1به‌همراه نُه والد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط نرمال رطوبتی و تنش خشکی در مزرعه کشت گردید. والدین و نتاج F1از لحاظ صفات مورفولوژی و زراعی طول ساقه، روز تا رسیدن، طول سنبله، طول پدانکل، وزن هزاردانه، سطح برگ پرچم و عملکرد دانه موردارزیابی قرار گرفتند. تعیین ترکیب‌پذیری و نحوه عمل ژن با استفاده از روش دو مدل B گریفینگ و تجزیه واریانس و پارامترهای ژنتیکی به‌روش هیمن، جینکز برآورد گردید.
یافته‌ها: نتایج دی‌آلل با استفاده از روش دو مدل B گریفینگ و هیمن، جینکز نشان داد که اثر ترکیب‌پذیری عمومی (GCA) و خصوصی (SCA) در دو شرایط نرمال رطوبتی و تنش خشکی برای کلیه صفات معنیدار بود، لذا جزء افزایشی و غیرافزایشی واریانس در وراثت کلیه صفات نقش داشت. والدهای روشن، شاهپسند و آذر2 دارای ترکیب‌پذیری عمومی بالا در هر دو شرایط برای اکثر صفات بودند تجزیه واریانس هیمن نشان داد که جزء افزایشی a و غیر افزایشیb واریانس ژنتیکی در تمامی صفات معنیدار گردید. با توجه به معنی‌دارشدن جزء b2، در صفات فراوانی نابرابر آلل‌های غالب و مغلوب دیده شد. جزء b3 که معادل ترکیب‌پذیری خصوصی گریفینگ می‌باشد در تمامی صفات معنیدار گردید. براساس تجزیه ژنتیکی هیمن میزان وراثت‌پذیری عمومی برای صفات موردمطالعه در دو شرایط بین 55 تا 74 درصد و میزان وراثت‌پذیری خصوصی بین 14 تا 61 درصد متغیر بود.
نتیجه‌گیری: به‌نژادی صفات طول ساقه، طول سنبله، طول پدانکل و روز تا رسیدن در شرایط نرمال رطوبتی و صفات طول سنبله، طول پدانکل، وزن هزاردانه و سطح برگ پرچم در شرایط تنش خشکی در نسل‌های اولیه پاسخ می‌دهد و بازده گزینشی بالایی را برای صفات می‌توان انتظار داشت و از روش‌های شجره‌ای یا تلاقی برگشتی برای به‌نژادی استفاده کرد، اما برای صفات وزن هزاردانه، سطح برگ پرچم در شرایط نرمال رطوبتی و طول ساقه، روز تا رسیدن در شرایط تنش خشکی و عملکرد دانه در هر دو شرایط گزینش باید در نسل‌های پیشرفته و پس از رسیدن به خلوص و تثبیت ژنتیکی صفت انجام گیرد و از روش‌های بالک، بالک تک بذر و دابل هاپلوئیدی در به‌نژادی استفاده کرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Investigation of genetic parameters of Morphologic and Agronomic Traits in Bread Wheat cultivars by diallel method Under Normal and Drought Stress conditions
نویسنده [English]
- ali eftekhari
assistant professor of payame noor university
چکیده [English]
Objective: Developing new and adaptable cultivars suited to different environments is a primary goal for breeders. This study aimed to evaluate the genetic characteristics, including general and specific combining abilities, using a half diallel cross among nine bread wheat cultivars.
Method: Seeds of 36 F₁ hybrids derived from nine parents were planted in a randomized complete block design with three replications under normal and drought stress conditions. The parents and hybrids were evaluated based on morphological and agronomic traits such as plant height, days to maturity, spike length, peduncle length, thousand-seed weight, flag leaf area, and grain yield. Combining abilities and gene action were estimated using Griffing’s method 2 (B model) and analysis of variance following Jinks and Hayman's approach.
Results: Analysis with Griffing’s method 2 and Hayman-Jinks revealed significant effects of both general combining ability (GCA) and specific combining ability (SCA) across all traits and conditions, indicating the presence of both additive and non-additive genetic components. Parents Roshan, Shahpasand, and Azar2 exhibited high GCA for most traits under both conditions. Hayman’s variance analysis showed significant additive (a) and dominance (b) components for all traits in both environments. The significance of the b₂ component suggested an unequal distribution of dominant and recessive alleles. The b₃ component, indicative of SCA, was significant across traits. Heritability estimates ranged from 55% to 74% (broad-sense) and 14% to 61% (narrow-sense) in both conditions.
Conclusions: Traits such as plant height, spike length, peduncle length, and days to maturity under normal conditions, as well as spike length, peduncle length, thousand-seed weight, and flag leaf area under drought stress, can be effectively selected in early generations. For traits like seed weight, flag leaf area (normal conditions), plant height, days to maturity (drought stress), and grain yield in both conditions, selection should be delayed until advanced generations when traits are genetically fixed. Breeding methods such as pedigree, backcrossing, bulk, single seed descent, and doubled haploid techniques are recommended to accelerate genetic fixation.
کلیدواژه‌ها [English]
- Combining ability Griffing analysis Hayman
- Jinks analysis Hertability
)