نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا خالقی زاده دهکردی ¹
• امیر آینه بند ²
• اسفندیار فاتح ³

¹ دانشجوی سابق گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

² استاد گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

³ دانشیارگروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

هدف: پژوهش حاضر به‌منظور بررسی عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص‌های سودمندی بالنگوی شهری در کشت مخلوط افزایشی با کرچک تحت سطوح مختلف کاربرد نیتروژن در شرایط آب‌وهوایی اهواز انجام شد.
روش پژوهش: به‌منظور بررسی تأثیر کشت مخلوط گیاه کرچک با بالنگوی شهری، طرح آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خردشده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران در سال زراعی 02-1401  اجرا شد. عامل اصلی مقادیر کود نیتروژن در سه سطح (صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار) و عامل فرعی تراکم‌های مختلف کشت دو گیاه در پنج سطح (کشت خالص کرچک، کرچک+ 20، 40، 60 بوته در مترمربع بالنگوی شهری و کشت خالص بالنگوی شهری) بود که به‌صورت کشت مخلوط افزایشی اجرا شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد عملکرد دانه و عملکرد زیست‌توده بالنگوی شهری در تیمار 100 کیلوگرم کود نیتروژن به‌ترتیب 26/89 و 37/86 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش داشت، بیش‌ترین عملکرد دانه (892 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد زیستتوده (2128 کیلوگرم در هکتار) بالنگوی شهری در تیمار 100 کیلوگرم کود نیتروژن مشاهده شد. در بین سطوح تراکم نیز، بیش‌ترین میانگین عملکرد دانه و زیست‌توده بالنگوی شهری مربوط به کشت خالص به‌ترتیب برابر با 1000 و 2224 کیلوگرم در هکتار بود که نسبت به تراکم‌های 40،20 و 60 بوته در مترمربع به‌ترتیب 83/121، 14/71 و 16/36 درصد افزایش عملکرد دانه و 66/113، 21/70 و 42/21 درصد افزایش عملکرد زیست‌توده نسبت به کشت خالص مشاهده شد. میانگین عملکرد کل مخلوط در شرایط کاربرد سطوح 50 و 100 کیلوگرم نیتروژن به‌ترتیب با 57 و 105 درصد افزایش نسبت به تیمار شاهد (صفر) به مقادیر 2316 و 3026 کیلوگرم در هکتار افزایش یافت. نسبت برابری زمین کلی در تیمارهای 40 و 60 بوته در مترمربع بالنگوی شهری+ کرچک به‌ترتیب با 14 و 26 درصد افزایش نسبت به تیمار 20 بوته در مترمربع بالنگوی شهری+ کرچک، به مقادیر 34/1 و 47/1 رسید. بیش‌ترین نسبت برابری زمین (47/1) در تیمار 60 بوته بالنگو+ کرچک با 100 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد که نشان‌دهنده 47 درصد افزایش کارایی زمین نسبت به کشت خالص بود. بالاترین مزیت اقتصادی (942) هم در تراکم 60 بوته با مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به‌دست آمد که از دیگر نتایج این پژوهش بود.
نتیجه‌گیری: عملکرد کل مخلوط و هم‌چنین نسبت برابری زمین به‌طور معنی‌داری افزایش یافت که حاکی از موفقیت کشت مخلوط این دو گیاه بود. بنابراین، در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری با انجام مطالعات بیش‌تر قابل توصیه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• رقابت
• شاخص مزیت پولی
• عملکرد دانه
• کارایی زراعی نیتروژن
• نسبت برابری زمین

عنوان مقاله [English]

Investigating the yield, yield components and useful indicators of Dragon’s head (Lallemantia iberica) in intercropping with castor (Ricinus communis) at different levels of nitrogen fertilizer

نویسندگان [English]

• Mohammad Reza Khaleghizadeh Dehkordi ¹
• Amir Aynehband ²
• Esfandiar Fateh ³

¹ Former student Department of Production Engineering and Plant Genetic,Agricultural Faculty, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.

² Professor of Department of Production Engineering and Plant Genetic, Agricultural Faculty,Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.

³ Associate Professor of Department of Production Engineering and Plant Genetic, Agricultural faculty, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.

چکیده [English]

Objective: Intercropping is a globally recognized strategy to improve resource-use efficiency and support food security, diversification of cropping systems, sustainable agricultural development, and labor efficiency on smallholder farms. A key aspect of intercropping is providing adequate nitrogen, which is essential for optimal plant growth. This study investigates the yield, yield components, and useful indicators of Dragon’s head when intercropped with castor at varying nitrogen levels.
Materials and Methods: Experimental design was split-plot randomized complete block design with three replications, conducted at the Research Farm of the Faculty of Agriculture, Shahid Chamran University, during the 2022–2023 growing year. The main plots were Nitrogen fertilizer amounts at three levels (0, 50, and 100 kg N ha⁻¹). The sub-plots were plant-density treatments with five levels (pure castor; castor + Dragon’s head at 20, 40, and 60 plants m⁻²; and pure Dragon’s head). The experiment used additive intercropping, with castor as the main crop at a constant density of 8 plants m⁻². The response variables were seed yield, biomass yield, yield components, land equivalent ratio (LER), and management indices such as MAI.
Results: Seed yield and biomass yield of Dragon’s head increased by 89.3% and 86.4%, respectively, under 100 kg N ha⁻¹ compared with the control; the highest seed yield and biomass yield were 892 kg ha⁻¹ and 2,128 kg ha⁻¹, respectively, in the 100 kg N ha⁻¹ treatment. Plant density effect: Among densities, the highest average seed yield and biomass yield of Dragon’s head occurred in pure cultivation, at 1,000 kg ha⁻¹ and 2,224 kg ha⁻¹, respectively. Relative to densities of 20, 40, and 60 plants m⁻², this represented increases of 121.8%, 71.1%, and 36.2% in seed yield and 113.7%, 70.2%, and 21.4% in biomass yield, respectively. Under 50 and 100 kg N ha⁻¹, intercropping yielded 2,316 and 3,026 kg ha⁻¹, respectively, representing increases of 57% and 105% over the zero-N control. LER increased with higher Dragon’s head density; the 40 and 60 plants m⁻² intercropping with castor showed 14% and 26% higher LER than the 20 plants m⁻² treatment (LER= 1.34 and 1.47, respectively). The highest LER (1.47) occurred in the 60 plants m⁻²+ castor treatment with 100 kg N ha⁻¹, indicating a 47% gain over pure cultivation. The maximum MAI observed was 942 in the 60 plants m⁻² density with 100 kg N ha⁻¹.
Conclusion: Intercropping Dragon’s head with castor, particularly at higher nitrogen levels and intermediate densities, significantly enhances total yield and land-use efficiency (LER). These results suggest that intercropping two relatively low-competition species can improve resource utilization and input efficiency in tropical and subtropical regions. Further studies are recommended to optimize density combinations, nitrogen management, and economic analyses for broader adoption.

کلیدواژه‌ها [English]

• Agronomic nitrogen efficiency
• Competition
• Grain yield
• Land Equivalent Ratio
• Monetary advantage index