نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مونا عارفخانی ¹
• علی راحمی کاریزکی ²
• عباس بیابانی ¹
• حسین صبوری ³
• قربانعلی رسام ⁴

¹ گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران

² گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایراناه گنبد کاووس

³ گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران،

⁴ گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی شیروان، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

چکیده:

گندم با نام علمی Triticumaestivum L. یکی از گیاهان زراعی یکساله اصلی و مهم در ایران می‌باشد که 56 درصد از کل سطح زیر کشت گیاهان زراعی معادل 5437804هکتار را تشکیل می‌دهد. به منظور مطالعه‌ی روند تغییرات عملکرد و صفات مرتبط با آن در گندم های آزاد شده در ایران در طی سال‌های 1347 تا 1395، آزمایشی با20 رقم گندم در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال‌های زراعی 98-1397 و 99-1398 در مجتمع آموزش عالی شیروان در ایران اجرا شد. نتایج نشان داد که ارقام آزاد شده در ایران، اختلاف معنی داری از نظر تعداد دانه در سنبله، ارتفاع بوته، طول سنبله، عملکرد بیولوژیک و درصد گلوتن ندارند، اما 84/61، 54/63، 37/62 و 4/14 درصد بهبود یافته‌اند. همچنین نتایج نشان داد که اصلاح گندم در ایران به سمت تک پنجه‌ای شدن پیش رفته است. تجزیه های چند متغیره نشان داد که در ارقام گندم آزاد شده ایران، ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک، تعداد پنجه بارور در مترمربع و شاخص برداشت بیش از 96 درصد تغییرات عملکرد را توجیه می کنند و صفت شاخص برداشت و تعداد پنجه بارور به ترتیب به عنوان مهم‌ترین صفات موثر در افزایش و کاهش عملکرد دانه در گندم های ایرانی هستند.

کلمات کلیدی: ارتفاع بوته، پروتئین، عملکرد دانه، گندم، شاخص برداشت

کلیدواژه‌ها

• کلمات کلیدی: ارتفاع بوته
• پنجه بارور
• شاخص برداشت
• عملکرد بیولوژیک
• عملکرد دانه

عنوان مقاله [English]

Changes in the agronomic traits of wheat cultivars in Iranianplateau, during the last half century

نویسندگان [English]

• mona arefkhani ¹
• Ali Rahemi Karizaki ²
• َAbbas Biabani ¹
• hossein sabouri ³
• ghorbanali rassam ⁴

¹ Department of Plant Production, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Gonbad Kavous, Gonbad Kavous, Iran.

² Department of Plant Production, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Gonbad Kavous, Gonbad Kavous, Ira

³ Department of Plant Production, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Gonbad Kavous, Gonbad Kavous, Iran

⁴ Department of Production Engineering and Plant Genetics, Shirvan Faculty of Agriculture, University of Bojnurd, Bojnurd, Iran

چکیده [English]

Wheat (Triticum aestivum L.) is the most important strategic crops in Iran, which cultivated 56% of the total crop areas (5437804 hectares) . In order to study the trend of yield changes and related traits in wheat cultivars during 1968 to 2016 years, an experiment was conducted with 20 wheat cultivars in a Randomized Complete Block Design with three replications at Shirvan Higher Education Complex, Iran, during 2018-2019 and 2019-2020 growing seasons. The findings indicated that the cultivars released in Iran do not have significant differences in terms of the number of seeds per spike, plant height, spike length, biological yield and gluten percentage, but grain yield, harvest index, 1000-grain weight and protein percentage have a positive increasing slope, and they have improved by 61.84, 63.54, 62.37 and 14.4%, respectively, during the last 48 years. Wheat breeding has progressed towards becoming single spike in Iran. Path analysis showed that the plant height, biological yield, number of fertile tillers/m2 and harvest index explain more than 96% of yield changes. Traits such as harvest index and number of fertile tillers as the most important traits are effective in increasing and decreasing grain yield in Iranian wheat’s, respectively.

Keywords: Grain yield, Harvest index, Plant height, Protein, Wheat.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords:Biological yield
• Fertile tillers
• Grain yield
• Harvest index
• Plant height